Trump'ın vergi tasarısı Senato'dan geçti. Detayları ve etkisi ne?

ABD’de Senato, Trump yönetiminin 3,3 trilyon dolarlık vergi indirimi ve harcama kesintisi tasarısını onayladı. Oylama 50’ye 50 eşit sonuçlanırken, Başkan Yardımcısı JD Vance’in dengeyi bozmasıyla tasarı 51’e 50 oyla kabul edildi. Oylamada tüm Demokratlar ret oyu verirken, bazı Cumhuriyetçiler de “hayır” dedi.

Şimdi gözler Temsilciler Meclisi’nde. Cumhuriyetçilerin hedefi, tasarıyı 4 Temmuz’a kadar Meclis’ten geçirmek. Meclis versiyonu daha önce kıl payı farkla onaylanmıştı ancak Senato versiyonunda hâlâ çekinceler var.

Peki bu paket, ABD bütçesi için ne getirecek?
Kongre Bütçe Ofisi’nin verileri, grafik üzerinden şöyle bir tablo sunuyor:

Kongre Bütçe Ofisi’ne göre, Meclis versiyonu — yani yaklaşık altı hafta önce geçen ilk taslak — 2025–2034 arasında yaklaşık 2,4 trilyon dolar ek borç yaratıyor. Senato versiyonu ise bu rakamı 3,3 trilyon dolara çıkarıyor. Yani Senato’nun önerisi, Meclis versiyonundan 800 milyar dolar daha pahalıya mal olacak. Bu yasa, devletin önümüzdeki on yılda ne kadar ek borçlanacağına dair tahmini ortaya koyuyor.

Tasarının detaylarında ise bahşişlerden sınır dışı etmelere kadar önemli başlıklar var. İşte detaylar:

Vergi indirimleri uzatılıyor

Trump 2017’de göreve geldiğinde “Vergi İndirimleri ve İstihdam Yasası”nı (Tax Cuts and Jobs Act) imzalayarak vergileri düşürmüş ve standart indirim tutarını artırmıştı. Ancak bu indirimler çoğunlukla yüksek gelirli kesime daha fazla fayda sağlıyordu. Bu düzenlemeler bu yıl sonunda sona erecekken, Trump’ın tanımıyla “Büyük Güzel Yasa” (big, beautiful bill) bunları kalıcı hale getiriyor.

Sağlık sigortası ve gıda yardımı kesiliyor

Cumhuriyetçiler, yasanın mali yükünü azaltmak için iki büyük sosyal yardım programını hedef alıyor: Düşük gelirli ve engelli Amerikalılara sağlık hizmeti sunan Medicaid ve gıda alımına destek olan SNAP (Supplemental Nutrition Assistance Program). Her ikisinde de hem fon azaltımı hem de yeni iş bulma zorunluluğu gibi şartlar getiriliyor. Sol görüşlü Bütçe ve Politika Öncelikleri Merkezi, Medicaid değişikliklerinin 10,6 milyon kişinin sağlık sigortasını kaybetmesine, yaklaşık sekiz milyon kişinin de (her beş alıcıdan biri) gıda yardımı desteğini yitirmesine neden olacağını öngörüyor.

Bahşiş ve fazla mesai vergiden muaf olacak

Trump’ın seçim vaatlerinden biri olan bahşiş ve fazla mesai gelirlerinin vergiden muaf tutulması da tasarıda yer alıyor. Böylece bahşiş ve fazla mesai gelirleri vergi matrahından düşülebilecek.

Fakat bu avantajların tamamı 2028 sonunda sona erecek – yani Trump’ın görev süresi bitmeden hemen önce.

Toplu sınır dışı ve sınır duvarı için dev bütçe

Pakette göçmenlik politikaları için de dev bütçe öngörülüyor. Ülkedeki belgesiz göçmenleri sınır dışı etme planının bir parçası olarak Göçmenlik ve Gümrük Muhafaza Bürosu (ICE) gözaltı merkezleri için 45 milyar dolar, sınır dışı operasyonları için 14 milyar dolar, 2029’a kadar 10 bin yeni ajan alımı için milyarlarca dolarlık kaynak ayrılıyor. Meksika sınırına duvar inşasını içeren yeni sınır tahkimatı için de 50 milyar doların üzerinde bütçe planlanıyor.

Temiz enerji teşvikleri azaltılıyor

Tasarının bir diğer başlığı ise temiz enerji teşviklerinin kademeli olarak kaldırılması. Joe Biden döneminde hayata geçirilen elektrikli araçlar ve temiz enerji teknolojisini yaygınlaştırmaya yönelik vergi teşviklerini kademeli olarak ortadan kaldıracak. Daha temiz arabalar için sağlanan vergi kredileri ve evini enerji verimli hale getirmek isteyen Amerikalılara verilen sübvansiyonlar bu yıl sonunda bitecek. Rüzgar/güneş projelerine ek vergi planı ise taslaktan son anda çıkarıldı.

Eyalet ve yerel vergi (SALT) indirimi tavanı yükseliyor

Yasanın en tartışmalı konularından biri de, vatandaşların federal vergilere ek olarak ödedikleri eyalet ve yerel vergilerden (SALT) ne kadar indirim alabileceği. Demokratların yönetimindeki eyaletlerden seçilen bazı Cumhuriyetçi Temsilciler, SALT indirim tavanı 10.000$’dan 40.000$’a çıkarılana kadar yasaya destek vermeyeceğini açıkladı. Senato versiyonu bu tavanı 40.000$’da tutuyor ancak bu da sadece 2028’e kadar geçerli.

Borç tavanı 5 trilyon dolar artıyor

Yasa, ABD hükümetinin borçlanma yetkisini 5 trilyon dolar artırıyor. Hazine bakanı Scott Bessent, hükümetin Ağustos ayına kadar borç limitine ulaşacağını, bu durumda borç temerrüdü yaşanabileceğini ve bir finansal kriz çıkabileceğini belirtti.

Zengin kazanıyor, yoksul kaybediyor

Yale Üniversitesi Budget Lab tahminlerine göre, yasa tasarısı en çok yüksek gelirli vergi mükelleflerine avantaj sağlıyor. Medicaid ve SNAP kesintileri nedeniyle en düşük gelir dilimindekilerin gelirlerinde ortalama %2,5 azalma beklenirken, en yüksek gelirli kesimde ortalama %2,4 artış öngörülüyor. Senato’da kabul edilecek değişiklik önergeleri bu tabloyu kısmen değiştirebilir.

Devasa bir maliyet

Cumhuriyetçiler, bu yasayı harcamaları kısmak için bir fırsat olarak sunsa da, Congressional Budget Office’e göre tasarı 2034’e kadar bütçe açığını 3,3 trilyon dolar artıracak. Bu artışın en büyük nedeni, 2017 vergi indirimlerinin uzatılması. Bu devasa yük, mali disiplini savunan bazı Temsilciler Meclisi üyelerinin tasarıya onay vermesini zorlaştırabilir.

Tasarının nihai versiyonunun Temsilciler Meclisi’nde ne kadar değişeceği ve Cumhuriyetçilerin kendi içindeki bölünmeyi nasıl aşacağı merak konusu.