Cep telefonları deprem ağına dönüştü: Google 790 milyon uyarı gönderdi

Dünyanın dört bir yanındaki Android akıllı telefonlardan toplanan verilerle geliştirilen sistem, depremleri tespit edip milyonlarca kullanıcıya saniyeler öncesinden uyarı gönderiyor. Google’ın geliştirdiği bu teknoloji, özellikle geleneksel sismik altyapının olmadığı riskli bölgelerde hayat kurtarıcı olabilir.

Deprem uyarı sistemlerinde devrim: Cep telefonları sismik sensöre dönüştü

Google, Science dergisinde yayımlanan “Android telefonlarla küresel deprem tespiti ve erken uyarı” başlıklı çalışmasında, Android cihazlardan oluşan küresel bir ağı cep boyutunda birer sismometreye dönüştürdüklerini duyurdu. Sistem, özellikle geleneksel uyarı altyapılarının yetersiz olduğu ülkelerde milyonlara birkaç saniye de olsa hayati öneme sahip zaman kazandırmayı hedefliyor.

Son 4 yılda sistem, 18 binden fazla depremi tespit etti ve yaklaşık 100 ülkede 790 milyon uyarı gönderdi. Kullanıcı geri bildirimleri ve detaylı analizlerle sürekli geliştirilen sistem, deprem büyüklüğü tahmininde artık yüzde 50 daha isabetli.

Nasıl çalışıyor?

Android telefonlarda yer alan ivmeölçer (telefonun ekranını çevirince yönünü değiştiren sensör), aslında yer sarsıntılarını da algılayabiliyor. Eğer hareketsiz bir telefon depremde ilk gelen P-dalgasını algılarsa, bu veri sistemin merkez sunucusuna gönderiliyor. Ardından çok sayıda cihazdan gelen veriler analiz edilerek bir depremin olup olmadığı, konumu ve büyüklüğü belirleniyor.

Amaç, yavaş ve yıkıcı S-dalgası ulaşmadan önce olabildiğince fazla insana uyarı göndermek. Sistem iki tür uyarı sunuyor:

• BeAware (Dikkatli Ol) uyarısı: Hafif sarsıntılar için
• TakeAction (Harekete Geç) uyarısı: Güçlü sarsıntılar için, ekranı kaplayarak yüksek sesli alarm veriyor

Kullanıcıların uyarı alabilmesi için cihazda konum hizmetlerinin ve Android Deprem Uyarıları özelliğinin açık olması gerekiyor. Bu uyarılar, kullanıcıların tam konumu paylaşılmadan, gizliliğe saygılı şekilde sunuluyor.

Erken uyarı sistemine erişim 10 kat arttı

2019 yılında dünya genelinde yalnızca 250 milyon kişi erken uyarı sistemlerine erişebiliyordu. Bugün Android tabanlı bu sistem sayesinde bu sayı 2,5 milyarı aştı.

Sistem ilk olarak 2021’de Yeni Zelanda ve Yunanistan’da kullanıma sunuldu. 2023 sonu itibarıyla 98 ülkede aktif hale getirildi.

Gerçek olaylardan örnekler

• Filipinler, Kasım 2023: 6.7 büyüklüğündeki depremden 18.3 saniye sonra ilk uyarı gönderildi. Merkeze en yakın olanlar 15 saniye, daha uzaktakiler 60 saniyeye kadar önceden uyarı aldı. 2.5 milyon kişi bilgilendirildi.
• Nepal, Kasım 2023: 5.7 büyüklüğündeki depremde ilk uyarı 15.6 saniyede geldi. 10 milyonun üzerinde kullanıcıya ulaşıldı.
• Türkiye, Nisan 2025: 6.2 büyüklüğündeki depremde ilk uyarı sadece 8 saniyede gönderildi. Etkilenen bölgelerde 11 milyon kişi uyarı aldı.

Kullanıcıların yüzde 85’i uyarıları “çok faydalı” buldu

Sistemin başarısını ölçmek için uyarıların ardından kullanıcılara anket gönderiliyor. 1,5 milyondan fazla kullanıcıdan alınan geri bildirimlerde yüzde 85’i sistemin çok faydalı olduğunu belirtti. İlginç bir veri ise şu: Sarsıntıyı hissetmeyen kullanıcıların yüzde 79’u yine de uyarının “çok yararlı” olduğunu ifade etti.

En yaygın tepki: “Çök, Kapan, Tutun”

“Harekete Geç” uyarısını alan kullanıcıların çoğu, önerilen şekilde “çök, kapan ve tutun” davranışını sergiledi. Bu, sistemin yalnızca bilgilendirmediğini, insanları doğru davranışa da yönlendirdiğini gösteriyor.

Gelecek hedefi: Daha akıllı, daha hızlı, daha kapsayıcı

Google’ın Android Deprem Uyarıları sistemi sürekli öğreniyor ve gelişiyor. Yeni veriler sayesinde depremlerin daha iyi anlaşılması ve tahmin modellerinin geliştirilmesi hedefleniyor. Gelecekte sistem, yalnızca uyarı değil, aynı zamanda acil müdahale ekiplerine hızlı durum değerlendirmesi de sunabilecek.

Cep telefonlarının bu şekilde küresel bir güvenlik ağına dönüşmesi, teknolojinin hayat kurtarıcı potansiyelini bir kez daha ortaya koyuyor.