İngiltere ve Fransa enkaz mı devralıyor?
- Avrupa'da değişen hükümetler şimdi yeni bir zorlukla karşı karşıya: Borçlar.
- Hem Fransa'da hem Birleşik Krallık'ta, gayri safi yurtiçi hasılanın bir payı olarak hükümet harcamaları ve bütçe açıkları, pandemi öncesi seviyelerin üzerinde.
İngiltere'den Fransa'ya Hindistan'dan Amerika Birleşik Devletleri'ne ve İran'a, 2024 yılı birçok ülke için seçim yılı oldu. Fransa'da erken genel seçimlerin 2. turunda sandık çıkış anketlerine göre, sol ittifak ilk sıraya yerleşti. Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un ittifakı ikinci oldu, ilk turun birincisi aşırı sağ ise üçüncü sıraya geriledi. İngiltere'de yapılan sandık çıkış anketine göre, İşçi Partisi genel seçimlerde Avam Kamarasına 412 milletvekili sokarak çoğunluğu elde etti.
Avrupa'da değişen hükümetler şimdi yeni bir zorlukla karşı karşıya: Borçlar.
Wall Street Journal'a göre hem Fransa'da hem de Birleşik Krallık'ta, gayri safi yurtiçi hasılanın bir payı olarak hükümet harcamaları ve bütçe açıkları, pandemi öncesi seviyelerin üzerinde.
Ekonomik büyüme zayıf kalmaya devam ederken, borçlanma maliyetleri arttı. Savunmadan yaşlılık maaşlarına kadar kamu kesesine olan talepler gittikçe artıyor.
Ekonomistlere göre, tüm bu yaşananlar mali kısıtlamalar demek. Ancak öte ayndan politikacılar seçmenleri buna pek de hazırlamadılar. Aksine oldukça cesur, yeni harcama planlarının sinyallerini verdiler.
Kamu açığının nasıl azaltılacağı konuşulmadı
Fransa'daki aşırı sağcı Ulusal Birlik, kapsamlı vergi kesintileri ve Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un halk tarafından beğenilmeyen emeklilik yaşı artışının geri alınmasını önerdi. Ancak parti yetkilileri yakın zamanda bu vaatlerinden bazılarını geri çekti.
Öte yandan çıkış anketlerine göre en fazla sandalye ile ortaya çıkacağı öne sürülen sol görüşlü Yeni Halk Cephesi ittifakının daha da iddialı bir gündemi var.
Gündem fiyat dondurmaları, daha yüksek sübvansiyonlar ve maaşlar gerektirirken vergi gelirlerinden vazgeçilmesini gerektirecek asgari ücrette büyük bir artışı da içeriyor.
Analistler, çeşitli partilerin hükümet kurma konusunda anlaşamaması durumunda asılı kalan bir parlamentonun ulusal borcu kontrol altına alma çabalarını geciktireceğine dikkat çekiyor.
Hiçbir Fransız partisi, kamu açığının nasıl azaltılacağına ilişkin net bir plan ortaya koymadı.
Yatırımcılar çok daha ağır Fransız borçlanması ihtimaline alarmla yanıt verdikçe, Fransız devlet tahvili getirileri son haftalarda arttı. Derecelendirme kuruluşu S&P, mayıs ayında Fransa'nın yabancı ve yerel para cinsinden uzun dönem notunu AA'dan AA-'ye çekti.
Yeni Maliye Bakanı talimat verdi
İngiltere'de seçilen İşçi Partisi, uzatılmış Ulusal Sağlık Hizmeti de dahil olmak üzere kamu hizmetlerine daha fazla harcama yapacağının sinyalini vermişti. Ancak buna karşılık somut öneriler pek de fazla değildi.
Londra merkezli bir düşünce kuruluşu olan Mali Çalışmalar Enstitüsü, yakın zamanda İşçi Partisi de dahil olmak üzere tüm büyük partileri manifestolarında zorlu seçimlerden kaçınmakla suçladı.
Enstitüden kıdemli araştırma ekonomist Isabel Stockton, büyümenin oldukça hayal kırıklığı yaşatacağına dikkat çekerek, borç faizinin yüksek kalmaya devam edeceğini söyledi. Stockton, İngiltere'nin son durumunun, savaş sonrası tarihindeki diğer tüm parlamentolardan daha kötü göründüğünü belirtti.
İngiltere'de kamu borcu, 2019'da yüzde 86 ve 2007'de yüzde 43 seviyesindeydi. Bu yıl ise gayri safi yurt içi hasılanın yüzde 104'üne yükseldi.
Öte yandan Uluslararası Para Fonu (IMF) verilerine göre Fransa'da ulusal borç, 2019'da yüzde 97 ve 2007'de yüzde 65 iken, yüzde 112'ye yükseldi.
İngiltere'nin yeni Maliye Bakanı Rachel Reeves ülkenin harcama mirasının durumunun değerlendirilmesi talimatını verdiğini açıkladı. Reeves, sonuçları parlamentonun yaz tatilinden önce sunacağını söylerken, yılın ilerleyen zamanlarında bir bütçe düzenleyeceğini de sözlerine ekledi.
Capital Economics'in verilerine göre göre kamu bütçe açıkları, büyük gelişmiş ekonomilerde pandemi öncesi seviyelerin 3 puan üzerinde seyrediyor. Bu da aslında kısmen daha yüksek faiz ödemelerini gösteriyor. Ayrıca pandemiyle ilgili olmayan artan harcamaları da yansıtıyor. Capital Economics baş ekonomisti Neil Shearing yaptığı yorumda "Büyük mali genişlemeler için çok fazla alan yok" dedi.
Almanya bile...
Avrupa Birliği'nin en büyük ekonomisi Almanya bile 2010'lardaki durumundan büyük bütçe açıklarına doğru savruldu.
Aylar süren zorlu müzakerelerin ardından, Şansölye Olaf Scholz'un huzursuz üçlü koalisyonu Cuma günü nihayet gelecek yıl için bir bütçe anlaşması üzerinde görüş birliğine vardıklarını duyurdu. Anlaşma, ülkenin katı borçlanma kurallarına sadık kalıyor. Ayrıca zayıf ekonomik büyümeyi canlandırmak ve askeri harcamaları artırmak için bazı önlemler sunuluyor.
ABD daha da kötü durumda
Avrupa Birliği'nin yanında Amerika Birleşik Devletleri'nde de durum iç açıcı değil.
IMF'nin verilerine göre ülkenin kamu borcu 2019'da yüzde 108 iken, GSYİH'in yüzde 123'üne yükseldi.
Aynı zaman diliminde kamuya açık federal borç yüzde 78'den yüzde 97'ye yükseldi. Ancak Cumhuriyetçi başkan adayı Donald Trump ne Demokrat Başkan Joe Biden bunu azaltmaya öncelik verdi. Şimdilerde ise harekete geçmek için çok az siyasi baskı var.
IMF'ye göre ABD'nin bütçe açığı bu yıl muhtemelen GSYİH'nın yüzde 6,5'i civarında seyredecek. Bu da büyük sanayi ekonomileri arasındaki Japonya ile en yüksek seviyede olacak demek. Burada ABD'nin Avrupa'ya göre bazı avantajları var: Sağlam ekonomik büyüme, daha az olumsuz demografi ve uluslararası standartlara göre düşük olan vergileri artırmak için daha fazla alan.
Doların rezerv statüsü, belirsiz bir dünyada yatırımcıların ABD tahvillerini diğer ülkelerin tahvillerinden daha fazla satın alma olasılığının yüksek olduğu anlamına geliyor.
Sağlık ve emeklilik harcamaları artacak
En son 2. Dünya Savaşı döneminde kamu borcu GSYİH'ye göre bu kadar yüksekti. O dönem hükümetler güçlü ekonomik büyüme ve askeri harcamaları azaltarak bunu düşürebilmişti. ABD'deki askeri harcamalar 1950'lerin başında GSYİH'nin yaklaşık yüzde 16'sından bugün yüzde 4'ün altına geriledi. İngiltere'de ise yüzde 10'un üzerindeyken yaklaşık yüzde 2'ye düştü.
Bu sefer, hükümet harcamalarının hangi kısmının düşeceğini görmek zor. Nüfus yaşlandıkça, sağlık hizmetleri ve emeklilik için kamu harcamaları yukarı doğru eğilim gösterecek.
Daha düşük kamu harcamaları, devletin rolüne ilişkin beklentilerin azalmasını gerektirebilir. Bu beklentiler, 2. Dünya Savaşı'nın sonundan bu yana önemli ölçüde artmıştı.
Tüm bunlar yatırımcıların bir noktada devlet tahvilleri satın almaktan kaçınmaları ve getirileri çok daha yükseğe çıkarmaları riskini artırıyor. 2022'nin sonlarında, o zamanki İngiltere Başbakanı Liz Truss, büyük ölçekli vergi kesintileri ve borçlanma duyurusunda bulunarak tahvil getirilerini artırmıştı. Bunlar hızla geri çekildi.
İtalya'da, 5 Yıldız Hareketi'ni de içeren hükümet, iddialı harcama planlarıyla 2018'de borçlanma maliyetlerinde bir artış yaşanmasına neden oldu. Ancak hükümet daha sonrasında geri adım attı.
Başbakan Giorgia Meloni, hem harcama planlarını azaltarak hem de Brüksel'e karşı uzlaşmacı bir tavır benimseyerek yatırımcıların isyan etmesini şimdiye kadar önleyerek koltuğunu korumayı başarsa da 2. Demir Leydi olarak nitelendirilen Liz Truss'ın iktidarı sadece 50 gün sürdü.
