Trump’ın yeni gümrük tarifeleri piyasaları sarstı
ABD Başkanı Donald Trump’ın, onlarca ticaret ortağından ithal edilen ürünlere yönelik yüksek oranlı yeni gümrük vergilerini devreye alması, küresel finansal piyasalarda sert satışlara neden oldu. 1930’lardan bu yana görülen en agresif ticaret politikası adımlarından biri olarak değerlendirilen bu karar, hem ülkeler hem de çok uluslu şirketler nezdinde geniş yankı uyandırdı. Yeni tarifelerle birlikte ülkeler ABD ile yeniden müzakere masasına oturma arayışına girerken, piyasalar artan belirsizliğin gölgesinde yönünü aşağı çevirdi.
Yeni uygulamayla birlikte, İsviçre’den ithal edilen mallara %39, Hindistan’a %25, Kanada’ya %35, Brezilya’ya %50 ve Tayvan’a %20 oranında gümrük vergileri getirildi. Tayvan için uygulanan vergi oranının geçici olduğu, ilerleyen dönemde daha düşük bir seviyeye çekilmesinin beklendiği bildirildi. Trump yönetimi, bu adımı ABD’nin ticaret açığını kapatma ve ekonomik güvenliğini sağlama gerekçesiyle savunuyor.
Piyasalar tedirgin: ABD ve Avrupa borsalarında düşüş
Bu kararların açıklanmasının ardından ABD borsalarında sert satışlar görüldü. Cuma günü Dow Jones Sanayi Endeksi %1,46 düşüşle 43.486 puana gerilerken, S&P 500 %1,8 oranında kayıpla 6.225 puana indi. Nasdaq ise %2,42 değer kaybederek 20.610 puana düştü. Avrupa’da da benzer bir eğilim izlendi. STOXX 600 endeksi %1,89 oranında düşüş yaşadı.
Piyasalardaki negatif seyirde yalnızca tarifeler değil, aynı gün açıklanan zayıf istihdam verileri de etkili oldu. Temmuz ayı ABD tarım dışı istihdam artışı beklentilerin altında kalırken, önceki aya ait veriler aşağı yönlü revize edildi. Bu durum işgücü piyasasında yavaşlamaya işaret etti.
69 ülkeye yeni tarifeler, küresel ticaretin ritmini bozdu
Capital Economics'in analizine göre ABD, yalnızca bir hafta içinde 69 farklı ticaret ortağına yönelik ithalat vergisi oranlarını %10 ila %41 arasında artırarak ortalama tarife seviyesini geçen yılki %2,3 düzeyinden %18’e taşıdı. Bu, uluslararası ticarette maliyetlerin dramatik şekilde yükseldiği bir ortam yarattı. Beyaz Saray'dan yapılan açıklamaya göre tarifeler 7 Ağustos'ta yürürlüğe girecek.
Trump yönetimi bu stratejiyi, daha büyük ticaret anlaşmaları yapabilmenin önünü açacak bir “müzakere aracı” olarak görüyor. Ekonomik Danışmanlar Konseyi Başkanı Stephen Miran, “Tarifelerle yaratılan baskı, başkanın tarihi önemdeki anlaşmaları yapabilmesini sağlayacak zemini oluşturuyor” açıklamasını yaptı.
Tepkiler sert: Müzakere ve direnç dalgası
Yeni tarife kararlarına karşı ülkelerden hızlı yanıt geldi. İsviçre, “müzakere yoluyla çözüm” arayışına girdiğini duyururken, ülkenin sanayi kuruluşlarını temsil eden Swissmem’in yöneticisi Jean-Philippe Kohl durumu “gerçek bir şok” olarak tanımladı. Güney Afrika %30'luk vergiye karşı ekonomik müdahaleler üzerinde çalıştığını bildirdi.
Tayland, ABD’nin uyguladığı tarifeyi %36’dan %19’a düşürmesinin ardından bu kararı memnuniyetle karşıladı. Tayland Maliye Bakanı Pichai Chunhavajira, bu adımın ülke ekonomisine rekabet avantajı sağlayacağını ve yatırımcı güvenini artıracağını söyledi.
Avustralya da ABD ile daha iyi ticaret şartları yakalamayı umut ediyor. Ticaret Bakanı Don Farrell, Trump’ın ülkeye uyguladığı minimum %10'luk tarife oranının, ihracatçıların rekabet gücünü artırabileceğini ifade etti.
İş dünyası ve uzmanlar endişeli
Öte yandan iş dünyası ve ekonomi çevrelerinden gelen yorumlar temkinli. VP Bank’ın Singapur ve Asya CIO’su Thomas Rupf, “Ticaret savaşlarında gerçek bir kazanan yok” değerlendirmesinde bulundu. Almanya’daki şarap üreticisi Johannes Selbach, yeni vergilerin hem Amerikan hem Avrupa şirketlerine zarar vereceğini savundu.
L’Oréal ve bazı Avrupa merkezli moda ve kozmetik şirketleri ise ABD’deki “İlk Satış” (First Sale) kuralı üzerinden daha düşük gümrük vergisi ödeme yollarını araştırmaya başladı. Bu kural, gümrük vergisinin ürünün fabrika çıkış fiyatına göre hesaplanmasını mümkün kılıyor. Şirketler bu yolla nihai perakende fiyat üzerinden vergi ödeme yükünü azaltmayı hedefliyor.
Kanada ve Hindistan baskı altında
Trump’ın özellikle Kanada’ya karşı tavrı dikkat çekti. Fentanil bağlantılı uyuşturucu akışı konusunda yeterli işbirliği yapılmadığını savunan Trump, Kanada’dan ithal bazı mallara uygulanan tarife oranını %25’ten %35’e çıkardı. Kanada Başbakanı Mark Carney bu kararın ülkesi için hayal kırıklığı yarattığını söyledi ve ekonomiyi korumak için yeni adımlar atılacağını duyurdu.
Kanada-ABD İlişkileri Konseyi’nden Flavio Volpe ise Washington’daki müzakere heyetinin masada kalmaya devam edeceğini, ancak beklenen ilerlemenin sağlanamaması halinde görüşmelere ara verilebileceğini aktardı.
Hindistan ise %25’lik yeni tarifeler karşısında Washington ile ticaret görüşmeleri yürütüyor. Hindistan hükümet yetkilileri bu kararın yaklaşık 40 milyar dolarlık ihracatı etkileyebileceğini belirtti.
Belirsizlik derinleşiyor
ABD'nin tarifeleri yalnızca ticaret hacmini değil, küresel tedarik zincirlerini, yatırımcı algısını ve jeopolitik dengeleri de etkiliyor. Beyaz Saray’ın, Çin gibi ülkelerden gelen malların başka bir ülke üzerinden “etiket değiştirerek” ABD’ye sokulmasını engellemek için %40 ek vergi tehdidinde bulunması, sistemin uygulanabilirliği konusunda yeni sorular doğuruyor.
Tarifelerin ekonomik büyümeye ne yönde etki edeceği hâlâ netleşmiş değil. Ancak hem özel sektör temsilcileri hem de uluslararası analistler, baskıcı ticaret politikalarının küresel ekonomide daha büyük türbülanslara yol açabileceği uyarısında bulunuyor. Bu gelişmeler, Trump’ın “Amerikan çıkarlarını koruma” söylemiyle başlattığı tarife politikalarının yalnızca ekonomik değil, diplomatik sonuçlar da doğurabileceğini ortaya koyuyor.
