Turizmdeki '10 gün çalışma 1 gün izin' uygulaması diğer sektörlere yayılır mı? SGK uzmanı ve BMD yanıtladı

TBMM Genel Kurulu’nda kabul edilen düzenlemeyle turizm çalışanlarının haftalık izin günleri esnek hale getirildi. Artık bu hak, çalışanın talebiyle 10 gün içinde kullanılabilecek. Ancak '6+1' sistemine getirilen bu istisna, iş hukuku alanında yeni bir soruyu da beraberinde getirdi: Bu düzenleme diğer sektörlere yayılır mı? Yayılırsa işçi ve işveren ne gibi durumlarla karşılaşabilir?

Okan Güray Bülbül: Diğer sektörlere de yayılabilir

Konuyla ilgili CNBC-e'ye değerlendirmelerde bulunan Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi öğretim üyesi Doç. Dr. Okan Güray Bülbül'e göre yeni düzenlemenin zaman içinde başka sektörlere de yayılabileceğini ifade etti:

“Normalde İş Kanunu’na göre gece çalışma süresi 7.5 saati geçemez. Ancak turizm, özel güvenlik, sağlık ve petrol arama sektörleri için bu sınır aşıldı. Benzer bir genişleme eğilimi şimdi de hafta tatili uygulamasında görülüyor. Turizm sektörüyle sınırlı gibi görünse de, ileride kargocuların ya da kuryelerin de 24 saat çalıştırılması gündeme gelebilir. Bu düzenlemeler genelde dar başlar, ama zamanla yayılır. Bütün dünyada böyle olur.”

Ücret kaybı riski: Fazla mesai ödenmeyecek

Bülbül, düzenlemenin özellikle fazla mesai hesaplamaları açısından yeni sistemin işçi aleyhine sonuçlar doğurabileceğine dikkat çekti: “Önceden haftanın yedinci günü çalıştırılan işçiye 2.5 günlük ücret ödenirdi. Yeni sistemde yedinci, sekizinci ve dokuzuncu günlerde çalıştırılsa da fazla mesai ödenmeyecek. İşveren yalnızca 3 günlük ücret verecek, bu da işçinin toplamda 2.5 günlük bir ücret kaybına uğraması anlamına geliyor.”

ETİK Başkanı Mehmet İşler: Düzenleme yanlış anlaşıldı

“Mevcut kanun hükümlerine göre işçiler, haftada 45 saat çalışmaları hâlinde yasal olarak 1 günlük hafta tatiline hak kazanırlar. Normal şartlarda bu tatil, çalışılan haftanın yedi günlük süresi içinde kullanılmak zorundadır. Yani 6 gün çalışan bir işçi, 7. gün mutlaka hafta tatiline çıkar. Yeni düzenleme ise turizm sektörünün mevsimsel ve dönemsel yoğunlukları göz önünde bulundurularak yapılmıştır. Özellikle yaz sezonu gibi tam doluluk yaşanan dönemlerde, konaklama tesislerinin hizmet kalitesini koruyabilmesi için zaman zaman personel planlamasında esnekliğe ihtiyaç duyulmaktadır. Bu nedenle kanunla getirilen yenilik şudur: Turizm işletme belgeli konaklama tesislerinde çalışan işçiler, yazılı onay verdiği takdirde, hafta tatilini kazandığı günü takip eden dört gün içinde kullanabilmektedir. Örneğin; Pazar günü tatil hakkı doğan bir çalışan, talep ederse tatilini Pazartesi, Salı, Çarşamba veya Perşembe günü kullanabilir. Çalışanın isteğine, kişisel planlarına veya işin yoğunluğuna göre tatilini kullanacağı gün belirlenebilir. Kamuoyuna 10 gün çalışacak, 1 gün izin yapacaklar” şeklinde yansıtılan iddialar, gerçeği yansıtmamaktadır. Kanun metnine göre hafta tatili, hak edildiği tarihi takibeden en geç 5. gün kullanılmak zorundadır. '10 gün' ifadesi ancak şu şekilde doğabilir: Çalışan, ilk haftaki tatilini en fazla 4 gün erteleyebilir ve isterse ikinci haftaki tatiliyle birleştirebilir. Böylece haftada 1 gün tatil yapmak yerine, iki haftalık tatilini birleştirerek 2 gün dinlenme hakkı elde edebilir. Bu tamamen işçinin yazılı onayına ve talebine bağlıdır. İşveren tek taraflı olarak bu kararı veremez. Yeni düzenleme, çalışanı koruyacak şekilde tasarlanmıştır. Çalışanın sadece, hafta tatilini ertelemeyi kabul ettiği günlerde normal çalışması, fazla mesai olarak ücretlendirilmez. Ancak o gün yapılan çalışmanın, örneğin günlük 8 saati aşan kısmı varsa, bu aşan süre fazla mesai olarak ücrete tabi olacaktır. Dolayısıyla çalışan asla ücretsiz çalışmaya zorlanamayacaktır, zorlanamaz.” Bu düzenleme, çalışana, hafta tatilini yoğun sezon sonrası daha uzun dinlenme süresine çevirebilme, ailevi, kişisel veya sosyal planlarına uygun olarak hafta tatilini farklı bir güne kaydırabilme olanağı sağlayacaktır. Yasal hakkını kaybetmesi söz konusu değildir. Sadece kullanma zamanını esnekleştirecek, onay verdiği bu uygulamadan, 30 gün önceden haber vererek vazgeçebilecektir. Sektöre ise, özellikle tam kapasiteyle hizmet verilen sezonlarda, işgücü kaybı yaşanmadan hizmet sürekliliği sağlayabilme ve kalifiye personelin sektörde tutulması imkanı verirken, müşteri memnuniyetini ve hizmet kalitesini koruyarak rekabet gücünü arttıracaktır.”

Ege Turistik işletmeler ve Konaklamalar Birliği (ETİK) Başkanı, Türkiye Otelciler Federasyonu(TÜROFED) Başkan Yardımcısı Mehmet İşler

Düzenlemenin özellikle sezonluk veya yılın belirli dönemlerinde yoğunlaşan sektörlerde benzer bir talep ortaya çıkarabileceği düşünülürken Habertürk muhabiri Ahmet Kıvanç, bu sektörlerden birinin de inşaat sektörü olabileceğine dikkat çekti. Alışveriş merkezleriyle ilgili de buna benzer çalışma olup olmayacağı sorusuna Birleşmiş Markalar Derneği (BMD) Başkanı Sinan Öncel cnbce.com'a sektörde buna yönelik çalışmalar olmadığını belirtti.

BMD Başkanı Öncel: Perakende sektöründe böyle bir talep yok

Sinan Öncel ise söz konusu düzenlemenin perakende sektörüne yayılmasını beklemediklerini söyledi. Sektördeki çalışma sistemlerinin mevcut yasalar çerçevesinde şekillendiğini belirtti:

“Perakende sektöründe benim bildiğim, gördüğüm, duyduğum ve bizim kendi işletmemizde de haftalık 45 saat ve 45 saat içinde de belirli saat aralıklarında dinlenme molaları verilerek ve eğer bayram ve resmi tatillerde çalıştırılması durumunda da kanunda belirtilen mesai neyse o ödenerek bizim çalışanlarımızla ilişkilerimiz düzenleniyor.”

'Marka olmak sosyal sorumluluk gerektirir'

Öncel, “Markaların da herhalde tamamında bunun böyle olduğunu tahmin ediyorum. Hiçbir marka kanun dışı bir iş yapmaya tevessül etmeyecektir. Çünkü marka bir taahhüttür. Markayı bugün tüketiciler alırken sadece tasarımı, fiyatı ve kimin üzerinde olduğuna bakarak değil, aynı zamanda topluma vermiş oldukları mesaj üzerinden marka tercihlerini kullanıyorlar. Dolayısıyla da bizim perakende sektöründe böyle bir durumun olduğunu zannetmiyorum" ifadelerini kullandı.

'Böyle bir talep olmadı'

Sinan Öncel, perakende sektöründen haftalık izin sistemine ilişkin bir talebin gündeme gelmediğini belirterek, “‘Perakende sektöründe haftalık izni 10 gün üzerinden yapalım’ gibisinden perakende sektöründe böyle bir talep de olmadı, işverenlerden de olmadı" dedi.

TBMM Genel Kurulu'nda kabul edilen kanun teklifi metni

Hafta içinde TBMM Genel Kurulu'nda kabul edilerek yasalaşan kanun teklifinin gerekçe bölümünde şu ifadeler yer aldı:

"Turizm sektöründe çalışan işçilere yönelik olarak haftalık izinlerin 10 günlük süre içerisinde kullanabilmesine imkân sağlayacak esneklikte bir düzenleme yapılarak daha verimli bir serbest zaman yaratılması ile değişen sosyal yaşam ve ekonomik koşullar doğrultusunda işçi ve işveren arasındaki çalışma barışına katkı sağlanması amaçlanmaktadır."

Gerekçe bölümünde ise, "4857 sayılı îş Kanunu kapsamında giren işyerlerinde çalışan işçiler haftalık 45 saatlik çalışma süresini tamamlamaları durumunda hafta tatiline hak kazanmakla birlikte kazandıkları hafta tatilini yedi günlük zaman dilimi içerisinde kullanmak zorunda kalmaktadırlar. Maddeyle yine haftalık çalışma süresi ile hak kazanılan hafta tatili hakkı saklı tutularak turizm sektöründe ortaya çıkan ihtiyaçlar göz önüne alınarak Kültür ve Turizm Bakanlığından turizm işletme belgeli konaklama tesislerinde çalışan personelin yazılı talebi ve onayı olmak kaydıyla haftalık izinlerini gerekli görülen durumlarda 10 günlük süre içerisinde kullanabilmesine imkan sağlayacak esneklikte bir düzenleme yapılarak haftalık izinlerin haftada 1 gün (6+1) kullanılacağına ilişkin genel kurala söz konusu personel yönünden istisna getirilmektedir. Bu durumda, 45 saatlik çalışma süresinin tamamlandığı gün hafta tatiline hak kazanan işçinin hak kazandığı hafta tatilini yazılı talebi veya onayı ile tatile hak kazandığı günü takip eden dört gün içerisinde (10+1) kullanması mümkün hale gelmektedir. Böylece işçi yönünden hak edilen hafta tatillerinin birleştirilerek kullanılmasına ve daha verimli bir serbest zaman yaratılmasına, özel yaşamlarına ayırdıkları zamanı daha verimli kullanmalarına imkan sağlanmakta aynı zamanda değişen sosyal yaşam ve ekonomik koşullar dikkate alınarak işçi ve işveren yönünden çalışma barışının sağlanmasına da büyük ölçüde katkı sağlanması amaçlanmaktadır. ÎLO raporlarında da iş-özel yaşam uyumu politikalarının, işletmelere önemli yararlar sağladığı, politikaların hem çalışanlar hem de işverenler için faydalı olduğuna dair tespitlere yer verilmektedir" denildi.