Çocuklara sosyal medya yasağı: Hangi Avrupa ülkesi değerlendiriyor, Türkiye'de durum ne?

Avustralya’nın 16 yaş altına sosyal medya yasağı getirmesinin ardından Fransa, İspanya, İtalya, Yunanistan ve Almanya başta olmak üzere birçok Avrupa ülkesi benzer kısıtlamaları tartışmaya başladı. Çocukların dijital dünyada korunması amacıyla hazırlanan yasa ve tasarılar, yaş doğrulama sistemlerinden ebeveyn onayına kadar geniş bir çerçeve sunuyor.

Avustralya’da 10 Aralık itibarıyla 16 yaş altındaki çocukların Facebook, X, Threads, Snapchat, Instagram, TikTok, Twitch, Reddit ve Google’a ait YouTube gibi platformlarda hesap açması veya mevcut hesaplarını kullanması yasaklandı. Yasayı ihlal eden platformlara 50 milyon Avustralya doları (yaklaşık 28 milyon euro) ceza kesilebiliyor.

Bu kararın ardından Avrupa ülkeleri de çocukların sosyal medyaya erişimini nasıl sınırlandırabileceklerini tartışmaya başladı.

Danimarka: 15 yaş altına yasak gündemde

Danimarka hükümeti kasım ayında, 15 yaş altındaki çocukların bazı sosyal medya platformlarına erişimini yasaklamak konusunda tüm siyasi partilerle anlaşma sağlandığını duyurdu. Hükümete göre amaç, çocukları zararlı içerik ve özelliklerden korumak.

Açıklamada, “Çocuklar ve gençler dijital ilişkiler nedeniyle uykusuz kalıyor, dikkatlerini kaybediyor ve yetişkin denetiminin olmadığı ortamlarda baskı hissediyor” denildi.

Yasa tasarısının geçmesinin aylar alabileceği belirtilirken, Danimarka yaş doğrulama için ulusal elektronik kimlik sistemini ve özel bir uygulamayı devreye almayı planlıyor. Ayrıca çocukların çevrim içi güvenliği için 160 milyon Danimarka kronu (21,4 milyon euro) bütçe ayrıldı.

Fransa: 15 yaş altına tam yasak planı

Fransa Dijital İşler Bakanı Anne Le Hénanff, 2026’nın ilk aylarında 15 yaş altına sosyal medya kısıtlaması getiren bir yasa tasarısı sunmak istediklerini açıkladı. Bu adım, eylül ayında yayımlanan ve 15 yaş altına sosyal medyanın tamamen yasaklanmasını öneren parlamento raporunun ardından geldi.

Raporda ayrıca 18 yaş altı için “dijital sokağa çıkma yasağı” önerildi. Süreç, 2024’te yedi Fransız ailenin TikTok’a, çocukları intihara teşvik eden içerikler sunduğu iddiasıyla açtığı davayla hız kazandı.

Fransa’da hâlihazırda 15 yaş altındaki çocuklar sosyal medya hesabı açmak için ebeveyn onayına ihtiyaç duyuyor. Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron da AB genelinde adım atılmazsa Fransa’nın tek başına harekete geçeceğini vurguluyor.

İspanya: 16 yaş altına ebeveyn izni şart

İspanya’da görüşülen bir yasa taslağı, 16 yaş altındaki çocukların sosyal ağlara, forumlara, mesajlaşma platformlarına ve üretken yapay zekâ içeren dijital alanlara ebeveyn izni olmadan erişimini yasaklamayı öngörüyor.

Bazı durumlarda yaş sınırının 14 olabileceği belirtilirken, 16–18 yaş arası gençlerin kendi rızalarıyla sosyal medya kullanabilmesi planlanıyor. Tasarı ayrıca, uygulama mağazalarında ebeveynlere çocuklarının indirmek istediği uygulamaları kontrol etme hakkı tanıyor.

YouGov anketine göre İspanyol ebeveynlerin yüzde 79’u Avustralya tarzı bir yaş sınırını destekliyor; ancak her üç kişiden biri bunun uygulanmasının zor olacağını düşünüyor.

İtalya: Dijital kimlik ile yaş doğrulama

İtalya Parlamentosu’na mayıs ayında sunulan yasa teklifi, 15 yaş altına sosyal medya kısıtlaması getirilmesini ve “kidfluencer” olarak bilinen çocuk fenomenlere sınırlamalar uygulanmasını içeriyor.

Tasarıda yaş doğrulamanın, AB genelinde planlanan sistemle uyumlu “dijital kimlik cüzdanı” üzerinden yapılması öngörülüyor. İtalya Eğitim Bakanı Giuseppe Valditara, Avustralya modelinin örnek alınması gerektiğini savunuyor.

Ayrıca TikTok, Facebook ve Instagram’a karşı açılan ve milyonlarca çocuğun yaş sınırına rağmen sosyal medya kullandığını öne süren toplu dava da süreci etkileyebilir. Davanın şubat ayında görülmesi bekleniyor.

Yunanistan: Çocuklar için “Kids Wallet” dönemi

Yunanistan Başbakanı Kiryakos Miçotakis, eylül ayında BM Genel Kurulu’nda yaptığı konuşmada Avustralya benzeri bir yasağın gündemde olduğunu açıkladı. Miçotakis, “Çocuklarımızın zihinleri üzerinde kontrolsüz bir deney yapıyoruz ve sonuçlarının olumlu olmayacağından neredeyse eminiz” dedi.

Yunanistan’da sınıflarda akıllı telefonlar yasaklandı. Ayrıca ebeveynlere yönelik dijital kontrol rehberleri sunuluyor. Ülkede geliştirilen “Kids Wallet” uygulamasının, çocukların yaş doğrulamasında kullanılabileceği belirtiliyor.

Almanya: İnceleme süreci 2026’ya kadar sürecek

Almanya’da henüz 16 yaş altına yönelik bir sosyal medya yasağı bulunmuyor. Ancak hükümet, böyle bir yasağın mümkün olup olmadığını ve sosyal medyanın gençler üzerindeki etkilerini incelemek üzere bir komisyon görevlendirdi. Nihai raporun 2026 sonbaharında açıklanması bekleniyor.

Almanya’da tartışılan model, ebeveyn izni istisnası tanımayan, tüm çocukları kapsayan bir yasak olabilir. Sosyal medyada asgari yaşın 16 olması için başlatılan bir dilekçe ise 34 binden fazla imza topladı ve hükümetin incelemesinde.

TÜRKİYE

Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı Mahinur Özdemir Göktaş, internet erişimi olan çocukların 10’da 6’sının her gün yabancılarla iletişim kurduğunu belirterek bunun çocuklar açısından ciddi riskler barındırdığını söyledi. Göktaş, çocukların dijital güvenliğini amaçlayan yeni sosyal medya düzenlemesinde, 15 yaş altındaki çocuklara sosyal ağ sağlayıcılarının hizmet sunmaması ve hesap açmaması yönünde hüküm yer alacağını açıkladı.

Sosyal medya düzenlemesine ilişkin değerlendirmelerde bulunan Göktaş, “Yasal düzenlemeyle yasaklayıcı değil, düzenleyici ve denetleyici bir rol üstlenmek gerekiyor. Sosyal ağ sağlayıcılarının 15 yaş altındaki çocuklara hizmet vermemesi ve hesap açmaması yönünde bir yükümlülük öneriyoruz. Bununla birlikte, yaş doğrulama mekanizmalarının yalnızca beyana dayalı olmaması büyük önem taşıyor” dedi.