Dünya ekonomisinde yeni gerilim hattı: Nadir toprak elementleri
- Çin, Trump'ın ek tarife tehdidine rağmen, nadir toprak elementlerinin ihracatına yönelik aldığı kontrol tedbirlerinin meşru ve uluslararası yükümlülüklerin gereği olduğunu bildirdi.
- Çin Ticaret Bakanlığı, Trump'ın tarife tehditleriyle ilgili, "Çin'i sürekli yüksek tarifelerle tehdit etmek doğru yaklaşım değil. Tarife savaşı istemiyoruz ama bundan da korkmuyoruz" dedi.
Çin, ABD Başkanı Donald Trump'ın ek tarife tehdidine rağmen, nadir toprak elementlerinin ihracatına yönelik aldığı kontrol tedbirlerinin meşru ve uluslararası yükümlülüklerin gereği olduğunu bildirdi.
Çin Ticaret Bakanlığı'ndan yapılan açıklamada, nadir toprak elementleri içindeki ağır ve orta ağır metallerin askeri uygulamalarda kullanıldığı hatırlatılarak, "Çin hükümetinin nadir toprak elementleri ve bağlantılı ürünlerin ihracatını kontrolü, yasalara ve düzenlemelere uygun meşru bir tedbirdir." ifadesi kullanıldı.
Küresel durumun çalkantılı olduğuna, silahlı çatışmaların zaman zaman ortaya çıktığına işaret edilen açıklamada, Çin'in sorumlu bir ülke olarak, dünya barışını ve bölgesel istikrarı korumak ve silahların yayılmasının önlenmesi gibi uluslararası yükümlülüklerini yerine getirmek üzere söz konusu malzemelerin ihracatına yönelik tedbirler aldığı belirtildi.
Açıklamada, söz konusu tedbirlerin "ihracat yasağı" değil "ihracat kontrolü" olduğunun altı çizilerek, sivil amaçlı kullanıma yönelik taleplerin onay süreçlerinde gerekli destek ve kolaylığın sağlanacağı vurgulandı.
Trump'ın, söz konusu tedbirlere yönelik eleştirilerinin, "tipik bir çifte standart örneği" olarak nitelendiği açıklamada, Washington yönetiminin uzun zamandır ulusal güvenlik kavramını genelleştirerek ihracat kontrollerini istismar ettiği, yargı yetkisini sınır aşırı kullanarak aralarında yarı iletkenler ve çiplerin olduğu çok sayıda ürünün ihracatını yasakladığı kaydedildi.
Açıklamada, ABD'nin ihracat kontrol listesinin 3 binden fazla ürünü kapsadığına, Çin'inkinin ise 900'ün biraz üzerinde olduğuna dikkati çekilerek, "ABD'nin uyguladığı tedbirler, işletmelerin meşru haklarını ve çıkarlarını zedelemiş, küresel tedarik zincirinin güvenliğini ve istikrarını bozarak uluslararası ekonomik ve ticari düzeni derinden etkilemiştir." ifadelerine yer verildi.
Başkan Trump'ın, Çin'in tutumunda ısrar etmesi halinde, bu ülkeye yüzde 100 ek gümrük tarifesi getirileceği, ayrıca tüm kritik yazılımların ihracatının durdurulacağını duyurmasına ilişkin ise açıklamada, "Çin'i sürekli yüksek tarifelerle tehdit etmek doğru yaklaşım değil. Tarife savaşı istemiyoruz ama bundan da korkmuyoruz." denildi.
ABD'nin eylül ayında Madrid'de yapılan tarife müzakerelerinin son turunun üzerinden geçen 20 günlük sürede Çin'e yönelik çok sayıda kısıtlayıcı tedbiri yürürlüğe soktuğuna işaret edilen açıklamada, bu dönemde yeni Çinli şirketleri ihracat kontrolü listesine eklediği, şirketlere yeni denetim zorunluluklarıyla müdahale edildiği, Çin'in deniz, lojistik ve gemi inşaatı sektörlerine yönelik, ulusal güvenlik gerekçesiyle soruşturmalar başlatıldığı kaydedildi.
Açıklamada, tüm bu adımların Çin'in çıkarlarına zarar verdiği ve ikili ekonomik ve ticari işbirliği atmosferini olumsuz etkilediği vurgulandı.
Nadir toprak elementleri
Çin Ticaret Bakanlığı, 9 Eylül'de nadir toprak elementleri ve üretim teknolojilerinin ihracatına yönelik yeni kısıtlamalar açıklamıştı.
Bu kapsamda nadir toprak elementlerini çıkarma, eritme, ayırma işlemleri, mıknatıs malzemelerinin imalatı ile bu elementlerin ikincil kaynak olarak kullanımı ve geri dönüşümüyle bağlantılı teknolojilerin ihracatı kısıtlanırken işlendikleri tesislerde montaj hatlarının kurulması, tamir, hata giderme, bakım ve güncelleme işlemlerine ilişkin teknolojilerin transferine de kontrol uygulanacağı bildirilmişti.
Ayrıca, Çin'de üretilen nadir toprak elementlerini ihraç eden yabancı şirketlerin, sivil ve askeri ikili kullanıma sahip ürünlerin ihracatı için Ticaret Bakanlığından lisans alması zorunlu tutulmuştu.
İhracat kontrolü uygulanan kritik mineraller listesine yenileri eklenmiş, batarya imalatında kullanılan malzemeler ile süper sert metaller içeren bazı ürünlere de ihracat kısıtlaması getirilmişti.
APEC Zirvesi'nde yapılacak görüşme öncesine denk geldi
Kararın, ABD ile Çin arasında devam eden tarife müzakerelerinin sürdüğü ve iki ülke liderlerinin bu ayın sonunda Güney Kore'de düzenlenecek Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC) Zirvesi kapsamında yüz yüze görüşmeye hazırlandığı dönemde alınması dikkati çekmişti.
Çin, ABD'nin çip sektörü başta olmak üzere teknoloji alanında uyguladığı kısıtlamalara karşılık, küresel arzın büyük bölümünü karşıladığı nadir toprak elementlerine daha önce de kısıtlama ve kontroller getirmişti.
ABD'nin önceki Başkanı Joe Biden'ın Aralık 2024'te çip sektörüne getirdiği ihracat kısıtlamalarına galyum, germanyum ve antimon ihracatını kısıtlayarak karşılık veren Çin, yeniden göreve gelen Başkan Donald Trump'ın şubat ayındaki ilk tarife artışına karşılık tungsten, tellür, bizmut, molibden ve indiyum ihracatını kontrol altına almıştı.
Pekin yönetimi, Trump'ın nisanda duyurduğu "karşılıklı tarifeler" kapsamındaki tarife artışına karşı samaryum, gadolinyum, terbiyum, disprosyum, lütesyum, skandiyum, itriyum ve alaşımlarının olduğu 7 kategorideki nadir toprak elementini ihracat kontrol listesine eklemişti.
Çin, küresel üretimin yaklaşık yüzde 69'unu karşılıyor
ABD Jeolojik Araştırmalar Kurumunun (USGS) verilerine göre 2024'te dünya genelinde nadir toprak elementi üretimi 390 bin tona ulaştı, bunun 270 bin tonu Çin'de üretildi.
17 tür metal oksitten oluşan nadir toprak elementlerinin yaklaşık yüzde 69'unu üreten, işleme kapasitesi küresel pazarın yüzde 85'ine ulaşan Çin, ABD'nin teknoloji kısıtlamaları ve tarife hamlelerine bu alandaki ihracat kontrolleriyle karşılık vererek küresel pazardaki hakimiyetini ekonomik koza çevirme niyetini ortaya koyuyor.
Trump'ın tepkisi
ABD Başkanı Trump, sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda, Çin'in nadir toprak elementleri konusunda attığı adımları eleştirmişti.
Pekin yönetiminin çok sayıda ülkeye, nadir toprak elementleri üretiminin her unsuruna ihracat kontrolü uygulama niyetini bildiren mektuplar gönderdiğini belirten Trump, böyle bir tutumun dünya piyasasını tıkayacağı ve çok sayıda sanayi kolunda küresel üretime zarar vereceği uyarısında bulunmuştu.
Çin'in tutumunu "sinsi" ve "düşmanca" diye niteleyen Trump, "Çin'in dünyayı esir almasına asla izin veremeyiz." ifadesini kullanmıştı.
ABD Başkanı, bu tutuma karşılık 1 Kasım'dan itibaren Çin'e yüzde 100 ek gümrük tarifesi uygulayacaklarını, ayrıca tüm kritik yazılımların ihracatını durduracaklarını bildirmişti.
