Üçüncü çeyrek bilançolarına günler kala Türk bankacılık sektörü: Potansiyel ve riskler bir arada

Bankacılık sektörü için çok da kolay olmayan, ekonomi ve para politikasında farklılıkların yaşandığı, yüksek enflasyonu düşürmek içinse finansal koşulların giderek sıkılaştırıldığı, kredi mekanizmalarının kontrol altında tutulduğu bir dönemden geçiliyor. Bu açıdan 2023’ten itibaren 2025 ilk yarısına kadar yapılacak bir analiz bankaların finansal yapılarındaki değişimi de daha net ortaya koyabilir.

2023/12 finansal raporlardan başlamak üzere 2024/12, 2025 yarıyıl ve bununla kıyaslama olması açısından 2024 bankacılık finansal tablolarından en önemli verileri derlediğimiz bankacılık analizi, 58 bankanın kredi, mevduat, aktif, karlılık, faaliyet performansları ile sermaye yeterliliği rasyolarındaki önemli değişimleri ortaya koyuyor.

Dolar bazında temel bilanço büyüklüklerine bakıldığında hem 2023 hem de 2024’te faaliyette olan 53 bankadan 42’sinin aktif büyüklüğünü döviz kurunun da hareketli olduğu 1 yıl içerisinde az ya da çok korumayı hatta artırmayı başardığını gösteriyor. Buna karşılık 11 banka aktif büyüklüğünde 2023 sonuna göre 2024 yıllık bilanço verilerinde kayıplarla karşı karşıya.

En yüksek aktif artış oranı (yüzdesel bazda) aslında çok kısa zaman önce sektöre dönüş yapan Türk Ticaret Bankası’nda. Banka 2023-2024 arasında aktif büyüklüğünü dolar bazında yüzde 2 bin 362 oranında artırırken, Tera Yatırım Bankası, Destek Yatırım Bankası, JP Morgan Chase Bank ve Q Yatırım Bankası’nın onu izlediği dikkat çekiyor.

Aktif büyüklüğü yüzdesel olarak en çok azalan bankalar sıralamasında ise ilk sırada Bank of America Yatırım Bankası yüzde 45’lik dolar bazlı aktif kaybı ile yer alırken, onu Intesa Sanpaolo, Turkland Bank, Odeabank ve Habib Bank’ın izlediği görülüyor.

Ürettiği kredi büyüklüğü açısından (yüzdesel değişim) Tera Yatırım dolar bazında artışta zirvede yer alırken, onu Bank of China Turkey, Q Yatırım Bankası, Destek Yatırım Bankası ve Gloden Global Yatırım Bankası gibi yatırım bankaları izliyor.

Dolar bazında yüzdesel olarak en çok kredi portföyü erimesi yaşayan bankalar sıralamasında ise en üst sırada Bank Pozitif yer alıyor. Onu Habib Bank, Odea Bank, Turkland Bank ve GSD Yatırım Bankası izliyor.

Mevduat portföyü büyümesinde yüzdesel artış bazında zirvede sırasıyla JP Morgan Chase, Deutsche Bank, Bank of China, Turkishbank ve Anadolubank yer alıyor. Yüzdesel olarak dolar bazında en çok mevduat kaybı yaşayan bankalar ise sırasıyla Intesa Sanpaolo, ICBC Turkey Bank, Odea Bank, Bank Mellat ve Turkland Bank olarak öne çıkıyor.

Oransal olarak özsermaye büyümesinde dolar bazında zirvede yine Türk Ticaret Bankası var. Onu Türk Eximbank, Citibank, JP Morgan Chase ve Destek Yatırım Bankası izliyor. Düşüş tarafında ise sıralama ICBC Turkey Bank, Odeabank, Yapı Kredi Bankası, Societe Generale ve Diler Yatırım Bankası şeklinde.

Sermaye yeterliliğinde düşüş sinyalleri

Bankaların standart sermaye yeterliliği rasyosunda özellikle 2023-2024 arasında 56 bankanın 17’sinin rasyosu düşerken, 2024 yıl sonu 2025 yarıyılı arasında 56 bankadan 41’inin standart sermaye yeterliliği rasyosunda düşüş yaşandığı görülüyor. Buna karşılık banka grupları bazında bakıldığında, kamu bankalarından ikisinin, özel sermayeli bankalardan 5’inin, yabancı sermayeli bankalardan 7’sinin, kalkınma ve yatırım bankalarından ise 9’unun grup ortalamasının altında sermaye yeterliliği oranlarına gerilediği gözden kaçmıyor.

Çekirdek sermaye yeterliliği rasyosu açısından ise 2023 yılında sadece bir banka yüzde 10’un altında bir çekirdek sermaye yeterliliği rasyosuna sahipken bu sayının 2024/12’de 2’ye çıktığı, 2025/06’da ise 5’e ulaştığı dikkat çekiyor. Çekirdek sermaye yeterliliği düşüşü bankaları kredi hacmini artırma, menkul kıymet portföyünü yükseltme veya marj yaratma konusunda sıkıştıran bir sorun olarak kabul ediliyor.

Kaynak: BDDK verileri ve bankaların finansal raporları

Negatif faiz marjları görüldü

Net faiz gelirinin faiz getirili aktiflere oranını gösteren Net Faiz Marjı açısından ise 2025 yılının ilk altı ayı aslında iyimser olunabilecek gelişmeler var. Kredi ve mevduat portföylerini hem vade hem de faiz yapıları konusunda iyi yönetebilen bankalar için oldukça karlı geçen 2025 ilk yarısında doğal olarak yatırım bankalarının, bilhassa da yabancı yatırım bankalarının çok yüksek pozitif faiz marjları yarattıkları dikkat çekti. Öte yandan iki bankanın ise negatif faiz marjına geçiş yaptıkları da görüldü.

Fitch Ratings’in 2025 İkinci Çeyrek dönemi için Turkish Bank Monitor raporuna göre;

• Mevduata verilen faizler yüksek olmayı sürdürüyor, bu da bankaların fon maliyetini şişiriyor.
• Krediler veya diğer faiz getirili varlıklar daha yavaş şekilde yeniden fiyatlandığından, gelirler maliyet artışını tam olarak telafi edemiyor.
• Bu dengesizlik, net faiz marjlarının (NIM) düşmesine neden oluyor.

İşte bu tablo ve ardından faiz marjlarının izleneceği sonraki tablolar tam da Fitch’in bahsettiği bu duruma işaret ediyor.

Kaynak: BDDK
Hesaplama: CNBC-e

Bankaların en önemli mücadelesi: Faiz makası

Diğer yandan faiz riski de bugünlerin en kilit konularından biri. Düşürülme mücadelesi verilen bir enflasyon söz konusu olsa da Merkez Bankası’nın reel faizi muhafaza eden politikaları, diğer yandan kredi musluklarını ise kontrol atlında tutan uygulamaları nedeniyle bu iki pazar arasında nispeten oyun alanı bulunabilen yegane alan mevduat pazarı oldu.

Fakat kredi faizlerini rahatça kontrol etmek (faiz rekabetine girişebilmek) ve büyütebilmek için çok sınırlı bir alana sahip olan bankalar mevduat tarafında ise oldukça sert bir rekabetle karşı karşıya. Bu da bankalar açısından çok hassas bir dengeyi gözetebilmek anlamına geliyor. Çünkü mevduattaki rekabet ve mudilerin vadeyi her an değişebilecek faiz koşulları nedeniyle mümkün olduğunca kısa tutma eğilimi nedeniyle bankaların maliyetlerini her an değişebilir hale getirirken diğer yandan işin gelir tarafında yani kredilerde aynı esneklik söz konusu değil. Bu nedenle 1 yıldan kısa vadeli kredi oranı ile 1 yılda kısa vadeli mevduat arasındaki dengenin çok iyi kurulması, aynı zamanda kredilerden alınan ortalama faiz ile mevduattan alınan ortalama faiz arasındaki makasın ise mümkün olduğunca kredi lehine fazla olması en iyi senaryo gibi görünüyor. Bunun tersi durumda olan bankalar içinse risk katsayısı daha büyük olarak nitelendiriliyor.
Sektör ortalamasında bu faiz marjı yüzde 6.73 kredi lehine iken mevduat bankalarında makas yüzde 7.9, yabancı sermayeli bankalarda yüzde 12.22, özel sermayeli bankalarda ise yüzde 12.11 kredi faizi lehine. Öte yandan bazı bankaların bu ortalamaların çok çok üzerinde marjlara ulaşırken bazı bankalarda marjın mevduat lehine geçtiği de görülüyor.

Kaynak: BDDK
Hesaplama: CNBC-e

Bankaların çoğu riski yüksek faiz marjıyla yönetiyor

Bu faaliyetlerin doğal sonucu da bankaların gelir tablosuna yansıması oluyor. Bu açıdan önemli verilerden biri olarak net faiz geliri/gideri verisi gösteriliyor. 2023 sonundan bu yana bankaların net faiz geliri/gideri rakamların seyrine bakıldığında aslında bankacılık sektörünün toplamda bu dengeyi oldukça başarıyla yönettiği görülüyor. 2023 Aralık ayında bankaların 667 milyar TL olan net faiz geliri, 2024/12 döneminde 924 milyar TL’ye ulaştı. Hatta 2025’in ilk yarısında bu rakam 2023’ün tamamında elde edilen rakama yakın, 635 milyar TL olarak gerçekleşti.

2024 yarıyıl bilanço döneminden 2025 yarıyıl bilanço dönemine kadar geçen zamanda artış yüzde 53’ü buldu. 2024-06/2025-06 arasında yüzdesel olarak en yüksek artışı yakalayan banka yüzde 1902 ile Türk Ticaret Bankası. JP Morgan Chase, Tera Yatırım Bankası, Destek Yatırım Bankası gibi yatırım bankaları Türk Ticaret Bankası’nı izlerken sınırlı sayıda bankanın faiz geliri/gideri makasının daraldığı hatta net faiz gideri tarafına geçtiği de görüldü.

Kaynak: BDDK
Hesaplama: CNBC-e

Yükselen enflasyon, artan maliyetler ve CIR rasyosu

Elbette faiz tek başına bankaların karlılığı üzerinde etkili olan bir operasyon değil. Bir de işin operasyonel boyutu var. Yani maliyet/gelir dengesi. Özellikle yüksek enflasyon döneminde çalışanların beklentisi arttıkça bankalar yetişmiş işgücünü elinde tutabilmek için yüksek personel maliyetlerine ve artan faaliyet giderlerine de katlanmak zorunda kalıyor. Bu da uluslararası raporlarda CIR (Cost to Income) yani Maliyet/Gelir Oranı ile takip ediliyor. Bu oran aslında basit tanımıyla bir bankanın her 100 TL’lik geliri elde edebilmek için ne kadarlık bir operasyonel maliyete katlandığını gösteriyor. Oran sıfıra yaklaştıkça olumlu, 100’e yaklaştıkça negatif bir gösterge olarak kabul ediliyor. 100’ün üzerindeki oranlar ise bankanın elde ettiği faaliyet gelirinden daha fazla bir operasyonel ve idari maliyete katlandığı yani basit tanımıyla net bir faaliyet zararı yazdığı anlamına geliyor. Türkiye’de faaliyet gösteren bankaların toplamına bakıldığında bu oran 2025/06 dönemi itibariyle yüzde 45 seviyesinde (2023/12: % 39. 2024/06: Yüzde 49. 2024/12: Yüzde 48). Mevduat bankaları için oran yüzde 47 olurken, kamu sermayeli bankalarda yüzde 43, özel sermayeli bankalarda yüzde 58, yabancı sermayeli bankalarda yüzde 41, kalkınma ve yatırım bankalarında ise yüzde 23 seviyelerinde.

Kaynak: BDDK
Hesaplama: CNBC-e

Elbette tüm faaliyetler eninde sonunda yılı karlı kapatabilmek için. Bankacılık sektörünün zirvesinde solo yani konsolide olmayan verilerle 2025 yarıyılı itibariyle Ziraat Bankası 64 milyar TL’ye ulaşan kar rakamıyla yer alıyor. Onu 53.6 milyar TL’lik kar rakamıyla Garanti Bankası ve 30 milyar TL’lik karla Vakıfbank izliyor. Listenin sonundaki sıralamada ise 812 milyon TL’lik zararla ICBC Turkey Bank, 772 milyon TL’lik zararla Odea Bank ve 292 milyon TL zararla Misyon Yatırım Bankası var.

Kaynak: BDDK

A1 Capital Genel Müdürü Mete Yüksel: Düşen karlılık sermayeyi yiyor, bankaların kredi büyüme hızından daha yüksek özsermaye karı üretmesi sağlanmalı

Cnbce.com’un sorularını yanıtlayan A1 Capital Genel Müdürü Mete Yüksel, çekirdek sermaye yeterliliği rasyonlarında hem 2024 hem de 2025 ilk yarısında yaşanan düşüşlere ilişkin değerlendirmesinde, “Sermaye yeterlilik oranlarının düşmemesi için tek bir kural var. Özsermaye karlılığı kredi büyümesinden daha yüksek olmalı. Bizdeki ana problem makro ihtiyati önlemlerin neticesinde düşen karlılığın sermayeyi yemesi. Kaldı ki tekrardan bankaları karlı hale getirebilecek adımlar atılmadığı sürece dıştan sermaye desteği yapılması delik taşa su dökmek gibidir. Sistemin kredi büyüme hızından daha yüksek özsermaye karı üretmesi sağlanmadan palyatif çözümlere başvurulmamalı. Son bir senede yüzde 40’ı aşkın kredi büyümesi varken sektörün özsermaye karlılığı yüzde 30’un altında. Düşük karlılığın sürmesi durumunda bankalar sermayeyi muhafaza etmek adına kredi vermek yerine sıfır risk ağırlığına sahip kamu kağıtlarına yatırım yapmayı tercih edecektir. Bu durumda ekonominin büyüme hızının düşmesi kaynaklı aktif kalitesi bozulması gibi komplikasyonlar ortaya çıkar.” Yanıtını verdi.

“Üçüncü çeyrekte daha iyi net faiz marjı iyileşmesi görülebilir ama çekirdek sermaye yeterlilikleri pek rahatlamayabilir”

Net faiz marjlarının bankacılık sektörünün geneli için aslında çeyrekler itibariyle artış trendinde olduğuna dikkat çeken Yüksel, üçüncü çeyrekte de bir önceki çeyreğe kıyasla 50 baz puanın ötesinde bir marj iyileşmesi görülebileceğine dikkat çekiyor. Burada hem enflasyona endeksli tahvillerin getirisinin hesaplandığı Ekim’den Ekim’e olan enflasyon varsayımının birkaç puan yükseltilmesi, hem de üçüncü çeyrekte TL mevduat faizlerinin kredi getirisinden daha hızlı aşağı gelmesinin etkili olacağını düşünüyor. Yüksel, yine de o üç aylık dönemde yüzde sekizlik kredi büyümesini göz önüne alınca çekirdek sermaye yeterlilik oranlarının pek de rahatlamasını öngörmediğini de ekliyor.

“Bankaların fonlama tercihlerinde değişiklikler var”

Kredi mevduat faiz makaslarında yine 2025 yarı yıl bilançolarında banka bazlı mevduat faizi lehine yani negatif faiz makasları görüldüğü dikkat çekse de Yüksel, aylık bültenden sektörün rakamlarının toplamına baktığımızda herhangi bir ay için ne TL ne de yabancı parada negatif faiz makası görmediğini vurguluyor. Bilakis 2024’e kıyasla faiz makasının seyrinin daha olumlu olduğunu belirten Yüksel, “Karlılığın yükseltilmesi adına bankaların fonlama tercihinde bazı değişiklikleri takip ediyoruz. TL mevduattansa döviz kaynakların toplanıp bunların TL’ye swaplandığını görüyoruz. Böylece bankalar biraz daha uygun maliyetle TL kaynak yaratmış oluyorlar. Swap maliyeti ticari karları zarara döndürtse de daha yukarıda kalan net faiz gelirleri kaleminin gücü neticesinde swap kullanımının gelir tablosundaki net-net etkisi müspet oluyor.” değerlendirmesinde bulunuyor.

“Gelirler maliyetler kadar hızlı artmıyor, ancak marjlar artarsa normale döner”

Sektörün en kritik verilerinden biri de maliyet/Gelir rasyosu tarafında. Bankalarda yetenek yönetiminin çok önemli olduğunun altını çizen Yüksel, kıymetli insan kaynağı sermayesinin kaybı maliyetli olduğundan sektörde maaşlara enflasyonu aşkın zamlar yapıldığını hatırlatıyor. Enflasyonla mücadele ve kemer sıkma programının uygulandığı bir ortamda ise gelirlerin aynı hızda artmadığını söyleyen Yüksel, “Sektörde maliyet kontrolüyle ilgili sert önlemler göreceğimizi düşünmüyorum. Maliyet/Gelir rasyosu ancak düşen faiz ortamında marjların artmasıyla tarihi normlarına geri döner.” Diyor.

“Üçüncü çeyrek aktif kalitesi bozulmasının en net görüneceği çeyrek olabilir”

Bankaların varlık kalitesi için ise Yüksel, artan konkordatolardan takip edilebildiği üzere tahsilat konusunda sıkıntı olduğuna dikkat çekiyor. Konkordatoların toplam büyüklüğünün ekonomiye oranı çok yüksek olmasa da tarihi zirvede olmasının küçümsenmemesi gereken bir endikasyon olduğunu belirtiyor. Bankacılık sektöründe aktif kalitesi bozulmasının en net görüneceği çeyreğin üçüncü çeyrek olmasını beklediğini açıklayan Yüksel, “Karşılık giderlerinde çeyreksel olarak ciddi artışlar göreceğiz. Dönemin sorunlu alacak oranı diyebileceğimiz risk maliyeti aslında önceki çeyreklerde beklenmedik şekilde düşük kalmıştı. Şimdi bankaların sene başında bütçelediği normalize seviyelere tırmanacak diyebilirim. Artan karşılık giderleri ve düşen tahsilatlara rağmen, üçüncü çeyrekteki net faiz geliri artışı dipteki karların önceki çeyrekten daha yüksek gelmesini sağlar.” değerlendirmesi yapıyor.

HSBC’den kar tahminlerinde yukarı, Net Faiz Gelirleri tahmininde aşağı revizyon

HSBC’nin Temmuz 2025 tarihli Türk bankacılık analizinde yer alan değerlendirmelere göre faiz normalleşmesinin yavaş seyretmesi, takas (interchange) ücretlerini yüksek tutacak. Bu nedenle HSBC analistleri ücret gelirleri tahminlerini yüzde 7 artırdı.
Raporda bu artışın, finansal koşulların sıkı seyri nedeniyle HSBC’nin risk maliyeti (CoR) tahminlerinin 2025/26 için 200/170 baz puana (önceki tahmin 185/155bp) yükseltilmesini dengelediği belirtildi.
Bu doğrultuda HSBC, genel olarak, 2026/27 kâr tahminlerini sırasıyla yüzde 6 ve yüzde 19 artırdı.
Marj artış rüzgarlarının uzatılması ve daha güçlü ücret gelirleri sayesinde HSBC analistleri 2026 tahminlerinin konsensüsün yaklaşık yüzde 20 üzerinde bulunduğuna dikkat çekiyor.

Faiz normalleşmesinin yavaşlaması nedeniyle HSBC, Net Faiz Marjı (NIM) kırılma noktasını 2025 4. çeyreğine ertelerken; 2025 Net Faiz Geliri (NII) tahminini yaklaşık yüzde 11 aşağı revize etti.

Yüksek faiz ortamında güçlü ücret gelirlerinin düşen NII ve artan Risk Maliyeti’nin (CoR) etkisini kısmen telafi ettiğine dikkat çekildi. HSBC, 2024–2026 döneminde hâlâ yüzde 72 Bileşik Yıllık (CAGR) Kâr Büyümesi Oranı beklediğini de vurguladı.

BBVA’dan olumlu rapor ve bir uyarı: Varlık kalitesi endişeleri devam ediyor

BBVA’nın 2025/06 finansal sonuçlarının ardından yayınladığı Türkiye Aylık Bankacılık Monitörü raporunda ise Türk bankalarının TCMB'nin Haziran ortasında başlayan faiz indirim döngüsünden faydalanmaya başladığını ortaya koyduğu belirtiliyor.

BBVA, "İyileşen faiz marjları net faiz marjları (NIM) üzerindeki baskının dengelenmesine yardımcı olurken, kredi büyümesi devam eden düzenleyici sınırlamalar nedeniyle enflasyonla yakından uyumlu olmaya devam ediyor" dedi.

Rapora göre, mevduat bankaları için kümülatif özkaynak kârlılığı (RoE) Haziran 2025 itibarıyla yaklaşık %24 seviyesinde sabit kalırken, 2024 yılsonuna göre neredeyse değişmedi. Yüksek fonlama maliyetlerinin damgasını vurduğu zorlu bir faaliyet ortamına rağmen, bankalar erken istikrar işaretleri gösteriyor.

Yasal kredi büyüme tavanı hesaplama süresinin 4 haftadan 8 haftaya uzatılması, bankalara kredi fiyatlama stratejilerini yönetmede daha fazla esneklik sağladı. TL cinsinden kredi büyümesi hem kamu hem de özel bankalarda nispeten istikrarlı seyrediyor. Ancak, kamu bankaları TL ticari kredilere daha fazla odaklanırken, özel bankalar tüketici kredilerinde daha güçlü bir ivme görüyor.

"Türk lirası varlıkların cazibesi, yurt içi yerleşiklerin TL enstrümanlara yatırım yapmasını sağlamaya devam etmekle birlikte, yabancı para talebi büyük ölçüde YP fonların desteğiyle ılımlı bir şekilde devam etmektedir" diyen BBVA, bankaların ikinci çeyrekte artan TL fonlama maliyetlerinin NIM'ler üzerinde baskı oluşturmaya devam ettiğini belirtti. Ancak, TCMB'den beklenen faiz indirimlerinin bu baskıyı hafifletmesi beklendiğini vurguladı.

"Marjlardaki iyileşmeye rağmen, varlık kalitesi endişeleri devam etmektedir" değerlendirmesini de yapan BBVA, emsal mevduat bankaları arasında 2. Aşama ve takipteki kredilerin (TGA) toplam krediler içindeki payının 2025 yılının 2. çeyreğinde %12'ye yükselerek, sektörün değişen ekonomik ortama uyum sağlamasıyla birlikte kredi riskine yönelik temkinli bir görünümün sinyalini verdiğini de ifade etti

Sektörde PD/DD rasyosunda 1’in altı çarpan ağırlığı artıyor

Bankacılık sektörü karlılık ve aktif büyüklüğünde henüz tam olarak beklenen ivmeye geçememiş olmanın etkisi ve borsada özellikle siyaset cephesinden yansıyan dalgalanmalar nedeniyle değerlemeler açısından beklentilerin realize edilemediği bir noktada yoluna devam ediyor. Ütün yabancı raporlarında çarpanlar bazında gelişmekte olan borsalardaki emsallerine göre “ucuz” olarak nitelendirilen halka açık bankacılık hisseleri, fiyat/kazanç bazında ise yaşanan önceki rallilerin izlerini elbette taşıyor. Karlılıkta özellikle faiz indirim döngüsünün hızlanamamasından kaynaklı ertelenen hızlı sıçrama beklentileri 2025 üçüncü çeyrekte de beklentilerin sınırlı tutulmasına yol açıyor.

Bu açıdan bakıldığında halka açık bankaların (QNB’nin düşük halka açıklık oranı nedeniyle değerlendirme dışı tutulması sonrasında) fiyat/kazanç çarpanları ortalamada 6.47 seviyelerine gelmiş durumda. En düşük çarpan ise 2.99 F/K ile TSKB’de. En yüksek çarpan 21 F/K ile Türkiye Kalkınma ve Yatırım Bankası’nda. Özellikle özel bankalar ve kamu bankaları arasında çarpanlar ise 4.5-10.3 arasında seyrediyor.

Piyasa değeri/defter değeri çarpanında ise yükselen aktif kalemlerine rağmen 4 bankanın 1’in altında çarpana gerilediği gözden kaçmıyor.

Kaynak: Forinvest ve CNBC-e