10 yılda yüksek teknoloji üretimi yüzde 245 arttı: Türkiye, Avrupa’da 2. sıraya yükseldi
- TCMB’nin incelemesine göre, Türkiye’de yüksek ve orta-yüksek teknolojili imalat son 10 yılda belirgin hız kazandı.
- Yüksek teknolojide üretim artışı yüzde 245’e ulaştı; Türkiye, Avrupa karşılaştırmalarında ikinci sırada.
- Buna karşın yüksek teknolojili ürünlerin ihracat payı OECD ortalamasının altında; Dünya Bankası’na göre potansiyelin 27 milyar dolar altındayız.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın (TCMB) Ekonomi Notları'nda yayımladığı 'Üretimin Teknoloji Yoğunluğu: Türkiye’ye İlişkin Gözlemler' başlıklı incelemesine göre Türkiye, 2014–2024 döneminde sanayi üretim artışında Avrupa’da dördüncü; yüksek teknoloji üretim artışında ise Litvanya’nın ardından ikinci oldu.
Toplam sanayi üretimi on yılda yüzde 58 artarken, yüksek teknolojide yüzde 245,6, orta-yüksekte yüzde 91,2 artış kaydedildi. Orta-düşük ve düşük teknoloji gruplarındaki artışlar sırasıyla yüzde 51,7 ve yüzde 50,6’da kaldı.
Yüksek ve orta-yüksek teknolojili sektörlerin toplam istihdam içindeki payı artarken, 2023 itibarıyla bu grupların katma değer payı toplamın üçte birine ulaştı. Yüksek teknolojinin toplam cirodaki payı 2013’te yüzde 27 iken 2023’te yüzde 30’a çıktı; üretim değerindeki payı da yüzde 26,4’ten yüzde 30,3’e yükseldi.
İhracatta tablo: Güçlü ivme ama OECD’nin gerisinde
Pandemi sonrası toparlanmayla yüksek ve orta-yüksek teknolojili ürünlerin ihracat içindeki payı yeniden yükseldi. 2013–2019’da orta-yüksek teknolojili ihracatın ortalama yıllık artışı yüzde 5,5 iken, 2020–2024’te yüzde 9,1’e çıktı. Yüksek teknolojide artış her iki dönemde de güçlü. Buna rağmen Türkiye’nin yüksek teknolojili ihracat payı Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD) ortalamasının altında. Dünya Bankası’na göre Türkiye, ihracat çekim modeline kıyasla yaklaşık 27 milyar dolar daha fazla yüksek teknolojili ürün ihraç edebilirdi.
Firma ölçeğinde resim: Likid, daha az borçlu, daha karlı
Mikro veriler de teknoloji yoğun üretimin niteliğine işaret ediyor:
Likidite: Tüm gruplarda cari oran 1’in üzerinde; yüksek teknoloji firmaları en güçlü profil.
Borçluluk: 2023 itibarıyla mali borçluluk oranı tüm gruplarda yüzde 10’un altına indi; özkaynak dışı borç kompozisyonu ticari borç lehine değişti.
Karlılık: Yüksek teknoloji grubunda brüt kar marjı 2023’te yüzde 19; faaliyet kar marjı pandemi zirvesinden sonra gerilese de diğer grupların üzerinde.
Ar-Ge: Yüksek teknoloji grubunun Ar-Ge yoğunluğu 2009’da yüzde 2,7 → 2023’te yüzde 7,1. 2015–2023’te Ar-Ge harcamalarının yüzde 87’si yüksek ve orta-yüksek teknoloji gruplarından.
İhracat odaklılık: Yüksek ve orta-yüksek teknoloji firmalarının yurtdışı satış payı diğer gruplardan yüksek; yüksek teknolojide 2009–2014 arasında +5 puan artışla yüzde 25 civarında dengelendi.
