NATO uzayda Soğuk Savaş refleksini geride bırakıyor: Özel şirketlerle ticari ortaklık kuracak, kendi inşa etmeyecek
- NATO, beşinci harekat alanı uzayda kendi uydu sistemini kurmak yerine özel şirketleri doğrudan sisteme entegre edeceğini açıkladı.
- ABD Uzay Kuvvetleri’nin geçen sene duyurduğu modeli birebir yansıtan, ittifakın 'Ticari Uzay Stratejisi' adını verdiği yeni doktrinde, benzer yapılar kurulacağı belirtildi.
- 'Front Door' erişimi, 'Ticari Entegrasyon Hücresi' ve şirket bazlı radar istihbaratı gibi başlıklarla, uzay artık sadece bilimsel değil, NATO’nun kurumsal bir savaş alanı.
- Strateji duyurulur duyurulmaz ilk ortaklık, 'tarafsızlık' geçmişiyle bilinen ancak tartışmalı NATO üyesi Finlandiya’nın radar uydu şirketi ICEYE ile kuruldu.
NATO, geçtiğimiz hafta düzenlenen Lahey Zirvesi’nde onayladığı yeni stratejiyle uzaydaki askeri yeteneklerini özel sektörle birlikte geliştirme kararı aldı. Strateji, 2019’da kabul edilen 'Uzay Politikası' belgesinin devamı niteliğinde ama bu kez önemli bir fark var: Kendi uzay sistemini kurmak yerine, ticari şirketlerin sunduğu hizmetler doğrudan NATO operasyonlarına entegre edilecek. İttifak ilk kez stratejik bir sahasında açıkça 'Ben inşa etmeyeceğim, koordine edeceğim' diyerek Soğuk Savaş reflekslerinin ötesine geçmiş olacak.
Belge incelendiğinde doğrudan bir ABD modeli uygulanmıyor elbette, ancak hem terminoloji hem de önerilen mekanizmalar, uzmanlara göre ABD Uzay Kuvvetleri'nin 2024 tarihli 'Commercial Space Strategy' dokümanıyla neredeyse birebir örtüşüyor.
ABD merkezli savunma haber portalı Breaking Defense ve ABD'li düşünce kuruluşu Atlantic Council'a göre, NATO'nun önerdiği yapıların 'Pentagon’un sivil-askeri uzay entegrasyonu sisteminin ittifaka taşınmış versiyonu' olduğunu vurguluyor.
Commercial Integration Cell (Ticari Entegrasyon Hücresi): NATO’nun yeni kuracağı bu yapı, ABD Uzay Kuvvetleri’nin 2015’ten beri kullandığı modelin aynısı. Şirketler sınıflandırılmamış istihbarata erişerek operasyonel katkı sunabilecek.
Front Door (Uzay Ön Kapısı): NATO’nun kuracağı tek giriş arayüzü. Özel uzay firmaları, teklif vermek, veri sağlamak ve NATO projelerine katılmak için bu ağ üzerinden ilerleyecek. ABD bu yapıyı çoktan kullanıyor.
Sivil Uzay Rezervi konsepti: Kriz anlarında hızlı erişim için önceden tanımlı ticari sağlayıcılar havuzu öneriliyor. Bu da Pentagon’un acil alım modelleriyle benzerlik taşıyor.
Savunma doktrinini ezen belge: 'Kendi sistemini kurmayacağı' vurgusu
NATO, uzaydaki konumunu 'kontrol eden değil koordine eden' olarak tanımlıyor. Belgede en dikkat çekici ifadelerden biri şu: “İttifak, kendi uydu filosunu oluşturmak yerine, müttefiklerin egemen uzay kapasitelerinin etkinliğini ve dayanıklılığını artırmayı hedeflemektedir.”
Bu, savunma doktrininde paradigmatik bir kırılma anlamına geliyor. NATO artık 'kendi' kapasitesine değil, müttefikler ve özel sektörün oluşturduğu paylaşımlı bir ekosisteme yaslanacak. Fırlatma kabiliyeti, radar görüntüleme, konum verisi ve lojistik gibi tüm kabiliyetlerin bu sistemle kurulması planlanıyor.
Fin radar uydu şirketiyle hızlı işbirliği
Strateji açıklanır açıklanmaz ilk ortaklık duyurusu geldi: Soğuk Savaş boyunca Batı blokuna katılmayan, 'tarafsız'lık geleneğini Rusya-Ukrayna savaşı ile bir kenara bırakan ancak üyeliği de Türkiye ve Macaristan'dan dolayı zaman alan Finlandiya'daki özel bir uydu şirketi ICEYE ile anlaştı.
Finlandiyalı uydu şirketi ICEYE, radar görüntülerini NATO’nun karargâhına 1 ila 8 saat içinde ulaştıracak şekilde anlaştı. ICEYE’nin sentetik açıklıklı radar (SAR) uydularından gelen veriler, NATO’nun Alliance Persistent Surveillance from Space (APSS) programına entegre edilecek.
Uzay yatırımı artık NATO’nun yüzde 5’lik savunma bütçesi planına dahil
Strateji yalnızca teknolojik değil, bütçesel olarak da çarpıcı bir dönüşüm içeriyor. Lahey Zirvesi’nde alınan kararla, NATO ülkelerinin gayri safi yurtiçi hasılasının (GSYİH) yüzde 5’ini savunma harcamalarına ayırması önerildi. Bu bütçenin en az yüzde 1,5’lik kısmı siber ve uzay yatırımlarına yönlendirilecek.
Belgede, çift kullanımlı teknolojilerin (örneğin uydu fırlatma, konumlama sistemleri, uzay lojistiği) bu kapsama gireceği belirtiliyor.
300 şirketin görüşüyle yazılan belge
Belge, sadece devletlerarası değil, özel sektörle yapılan kapsamlı istişarelerin ürünü. NATO’nun NIAG-SPACENET adlı danışma grubu üzerinden 300’e yakın uzay firmasıyla yapılan toplantılar sonucu şekillendirildi.
Ayrıca, NATO Silahlanma Direktörleri Konferansı altında yeni bir standartlaşma grubu kurulacak. Bu grup, şirketlerin NATO sistemleriyle uyumlu çalışabilmesi için teknik eşikler belirleyecek.
Uzayda yeni bir 'komuta tarzı' başlıyor
- NATO artık kendi uydusunu değil, ticari uyduları kullanmak istiyor.
- Pentagon’un modelini esas alarak şirketlerle stratejik ortaklık kuruyor.
- Radar, iletişim, konumlama, lojistik gibi her alanda veri sağlayıcıları tedarik modeli kuruluyor.
- Uzay harcamaları NATO’nun yüzde 5 savunma bütçesi hedefinin parçası sayılacak.
- ICEYE örneği stratejinin ilk canlı uygulaması oldu: radar görüntüleri artık doğrudan NATO’ya aktarılacak.
