Çin'in Afrika'daki dijital İpek Yolu: Köylere ücretsiz televizyon
Afrika liderleri bu hafta Pekin’de üç yılda bir düzenlenen Çin-Afrika zirvesi için bir araya gelirken, Çin Devlet Başkanı Xi Jinping’in gündeme getirdiği önemli bir proje öne çıkıyor: Uydu TV.
BBC'de yer alan habere göre yaklaşık dokuz yıl önce Başkan Xi, Güney Afrika’nın Johannesburg kentinde düzenlenen Çin-Afrika İşbirliği Forumu’nda (FOCAC), 23 Afrika ülkesinde 10.000’den fazla uzak köye dijital TV erişimi sağlayacaklarını vaat etmişti. Bugün itibarıyla, 9.600’den fazla köyde uydu altyapısı kurulmuş durumda ve proje tamamlanmak üzere.
Bu büyük vaat, Çin’in yardım bütçesiyle finanse edildi ve o dönemde sıcak olan Çin-Afrika ilişkilerinin bir yansıması olarak özel Çin şirketi StarTimes’a emanet edildi. Bu proje, iyi niyetin bir göstergesi olmasının yanı sıra, Çin’in Afrika gibi stratejik açıdan önemli bir bölgede yumuşak gücünü sergileme fırsatı olarak değerlendirildi.
Ancak, Çin ekonomisi zor bir dönemden geçiyor ve ayrıca Pekin Afrika stratejisini yeniden gözden geçiriyor. BBC ekibi Kenya’da dört köyü ziyaret ederek bu yumuşak güç girişiminin işe yarayıp yaramadığını inceledi.
Bir Afrika köyünde StarTimes etkisi
Başkent Nairobi’nin yaklaşık üç saat batısında yer alan Olasiti köyünde, Nicholas Nguku, ailesi ve arkadaşlarıyla Paris Olimpiyatları'nda yarışan Kenyalı atletleri izlemek için toplandı. Yaklaşık dört yıl önce kurulan uydu antenlerinden bahseden Nguku, “StarTimes’ı aldığımızdan beri uzun yıllardır izleyemediğimiz Olimpiyatlar’ı izleyebiliyoruz, bu beni çok mutlu ediyor” dedi.
Nguku, StarTimes’ın Afrika genelindeki hizmetlerinden yararlanan tek kişi değil. 2008 yılında Afrika’ya giriş yapan StarTimes, şu anda Sahra Altı Afrika’da 16 milyondan fazla abonesi ile en büyük dijital TV sağlayıcılarından biri. Analistlere göre, başlangıçta uygulanan düşük fiyat politikası, şirketin bölgede sağlam bir yer edinmesine yardımcı oldu. Kenya’da StarTimes’ın aylık dijital TV paketleri 329 şilin (2,50 $) ile 1.799 şilin (14 $) arasında değişirken, rakip şirket DStv’nin paketleri 700 şilin ile 10.500 şilin arasında değişiyor.
StarTimes, gelirlerinin büyük bir kısmını aboneliklerden sağlasa da, “10.000 Köy Projesi” Çin’in devlet destekli Güney-Güney Yardım Fonu tarafından finanse ediliyor. Uydu antenlerinin üzerinde StarTimes logosunun yanı sıra, Kenya’nın Bilgi Bakanlığı amblemi ve kırmızı “China Aid” logosu yer alıyor. Antenlerin kurulumunu yapan StarTimes yetkilileri, köylülerle yaptıkları görüşmelerde bu hizmeti Çin’den gelen bir "hediye" olarak tanıttı.
StarTimes'ın Afrika'daki yumuşak güç stratejisi
StarTimes hakkında Afrika’da kapsamlı çalışmalar yapan akademisyen Dr. Angela Lewis’e göre, bu proje, Çin’in Afrika’daki izleyicilere olumlu bir imaj bırakma potansiyeline sahipti. Proje kapsamında köylere uydu antenleri, bataryalar, kurulum hizmetleri ve StarTimes içeriği ücretsiz olarak sunuldu. Dr. Lewis, bu gelişmenin Afrika’nın uzak köyleri için büyük bir değişim yarattığını belirtti. Zira bu köylerin çoğu daha önce yalnızca kesintili ve güvenilmez analog TV yayınına erişebiliyordu.
Batı Kenya’daki Ainomoi köyünde ise hastaneler ve okullar gibi toplum merkezlerinde abonelikler ücretsiz olarak devam ediyor. Yerel klinikteki dijital TV, hastaların beklerken vakit geçirmesine yardımcı olurken, ilkokuldaki öğrenciler ders sonrasında çizgi film izliyor. Sekizinci sınıf öğrencisi Ruth Chelang’at, “Derslerimizi bitirdikten sonra hep birlikte çizgi film izliyoruz, bu gerçekten çok eğlenceli ve bizi birbirimize bağlıyor” dedi.
Ücretsiz deneme sona erince hayal kırıklığı
Ancak BBC’nin görüştüğü birçok Kenyalı hane, ücretsiz deneme süresinin beklenenden kısa sürdüğünü belirtti. Göreceli olarak ucuz olmasına rağmen, aboneliklerin devam ettirilmesi birçok kişi için önemli bir mali yük haline geldi. Bu durum, projenin başlangıçtaki heyecanını azalttı ve Çin’in iyi niyet çabalarına gölge düşürdü. Kericho ilindeki Chemori köyünden Rose Chepkemoi, “Uydu antenini ilk aldığımızda hepimiz çok mutluyduk, ama sadece birkaç ay boyunca ücretsizdi ve sonrasında ödeme yapmamız gerekti. Bu maliyet çok fazlaydı, bu yüzden kullanmayı bıraktık” dedi.
Abonelik olmadan, yalnızca Kenya Yayıncılık Kurumu gibi sınırlı sayıda ücretsiz kanal izlenebiliyor. 2018 ile 2020 yılları arasında StarTimes anteni kurulan dört köyü ziyaret eden BBC, birçok köylünün ücretsiz deneme sona erdikten sonra StarTimes hizmetini kullanmayı bıraktığını gözlemledi. Ainamoi köyünün muhtarı, köyde uydu anteni alan 25 haneden çoğunun abonelik yaptırmadığını söyledi.
Çin içeriklerine karışık tepkiler
StarTimes, Çin yapımı içerikleri de yayımlıyor, ancak bu içerikler karışık tepkiler alıyor. En düşük fiyatlı paketlerde bile Kung Fu ve Sino Drama gibi Çin filmleri ve dizileri yer alıyor. StarTimes’ın halkla ilişkiler müdürü Ma Shaoyong, 2023 yılında 1.000’den fazla Çin film ve dizisinin yerel dillere çevrildiğini söyledi. Şirket, 2014 yılında Swahili diline odaklanan ST Swahili adlı kanalı başlattı. Ancak Çin yapımlarını izleyen birçok Afrikalı izleyici, bu programların modası geçmiş olduğunu ve Çin karakterlerini klişeleşmiş bir şekilde sunduğunu ifade etti.
Futbol, StarTimes için büyük çekim gücü
Afrika’daki izleyiciler için en büyük çekim gücü ise futbol. 2023 yılında düzenlenen Afrika Uluslar Kupası, yaklaşık iki milyar izleyiciye ulaşarak rekor kırdı. Bu potansiyeli fark eden StarTimes, Afcon, İspanya La Liga ve Almanya Bundesliga gibi liglerin yayın haklarına büyük yatırımlar yaptı. Ancak Premier Lig’in popülaritesiyle rekabet etmek zor. Bir futbol taraftarı, “Premier Lig’in heyecanını yaşamayı tercih ederim” dedi.
