Elon Musk'ın trilyon dolarlık tasarruf vaadi: Gerçek mi, hesap hatası mı?

Elon Musk’ın yönettiği Hükümet Verimliliği Dairesi (DOGE), federal bütçeden 2 trilyon dolara kadar tasarruf sağlayacağını iddia etti. Ancak yayımlanan verilerle gerçek rakamlar arasında büyük tutarsızlıklar var. Peki, DOGE'un açıkladığı tasarruflar gerçeği yansıtıyor mu?

Elon Musk ve DOGE'un tasarruf hedefleri tartışma yaratıyor

Tesla CEO'su Elon Musk, ABD Başkanı Donald Trump tarafından Hükümet Verimliliği Dairesi (DOGE) başkanı olarak atanmasının ardından, 2026 yılına kadar federal bütçede yıllık 1 ila 2 trilyon dolar tasarruf sağlama sözü verdi.

Yahoo'dan Andrew Romano'nun haberine göre, bu iddialı hedefin ne kadarının gerçekleştiği ve şu ana kadar ne kadar tasarruf edildiği konusunda şüpheler giderek artıyor.

Seçimlerden önce ‘en az 2 trilyon dolar’ hedefi, ‘en fazla 2 trilyon’a döndü

Musk, geçen ekim ayında bir Trump mitinginde, "Bence en az 2 trilyon dolar yapabiliriz. Paranız boşa harcanıyor ve Hükümet Verimliliği Departmanı bunu düzeltecek" ifadelerini kullanmıştı. Ancak daha sonra bu rakamı revize ederek, en iyi senaryoda 2 trilyon doları hedeflediklerini, ancak en az 1 trilyon dolarlık bir kesinti yapacaklarına inandıklarını söyledi.

DOGE ekibi, göreve geldikten sonra ilk haftalarını, federal bürokrasiyi küçültmeye yönelik adımlarla geçirdi. Sözleşmeler iptal edildi, kiralamalar feshedildi, bazı memurlar görevden alındı ve Amerika'nın en büyük dış yardım ajansı dağıtıldı. Aynı zamanda, Trump ve Musk, vergi mükelleflerine ‘DOGE kar payı’ adı altında 5 bin dolarlık iade çekleri gönderilmesini desteklediklerini belirttiler.

DOGE martta 19.8 milyar dolarlık tasarruf duyurdu

DOGE, 2 Mart'ta üçüncü öz denetimini kamuoyuna sundu ve 105 milyar dolar tasarruf sağladığını duyurdu. Ancak, ‘makbuz duvarı’ olarak adlandırılan listede yalnızca 19.8 milyar dolarlık tasarruf belgelendirildi. Kurum, eksik görünen miktarın, varlık satışları, sözleşme iptalleri ve çeşitli mali değişikliklerden kaynaklandığını açıkladı. Ancak, bu açıklamalar da hesaplamalardaki tutarsızlıkları ortadan kaldırmadı.

NYT: DOGE’un açıkladığı 8 milyar tasarruf aslında 1 ile 8 milyon arasında bir rakam

Bazı bağımsız haber kuruluşları, DOGE'un tasarruf hesaplamalarında ciddi hatalar olduğunu ortaya çıkardı. New York Times (NYT), DOGE'un göçmenlik ve gümrük muhafaza ajansı için 8 milyar dolar tasarruf edildiğini duyurduğunu, ancak gerçekte bu rakamın 1 ile 8 milyon dolar arasında değiştiğini tespit etti. CBS News ise ABD Uluslararası Kalkınma Ajansı (USAID) sözleşmelerinde aynı 655 milyon dolarlık harcamanın üç kez sayıldığını bildirdi.

Mart ayı başında NYT, DOGE'un önceki başkanlar döneminde sona eren sözleşmeleri ‘iptal ettiği’ için kredi aldığını ortaya çıkardı. 2005 yılında sona eren ancak DOGE'un 53,7 milyon dolar tasarruf sağladığını iddia ettiği 144 bin dolarlık bir Sahil Güvenlik sözleşmesi de buna dahildi.

Musk daha önce 11 Şubat'ta Trump'la Oval Ofis'te yaptığı bir görüşmede “Hatalar yapacağız. Ancak hataları düzeltmek için hızlı hareket edeceğiz" demişti. 4 Mart'a gelindiğinde Musk ve ekibi, başlangıçta 14 milyar dolardan fazla değer biçtikleri en büyük 10 faturayı ya silerek ya da 1 milyar dolardan az olan gerçek toplam değerlerini yansıtacak şekilde ayarlayarak bu tür düzeltmeleri birden fazla kez yapmak zorunda kaldı.

Bu arada, DOGE geçen hafta içinde makbuz duvarındaki kalem sayısını üç katına çıkararak (2.299'dan 6.571'e) 10,2 milyar dolarlık bir kesinti daha yaptığını iddia etti.

Gerçek rakam çok daha düşük olabilir

CBS News'e göre, toplam makbuz sayısı artmaya devam ederken, bunların yüzde 40'ı sıfır tasarruf bildirdi ve önemli alt kümesi hala ‘bariz hatalar ve iki, üç ve hatta dört kez sayıldığını gösteren örnekleri içeriyor’.

Örneğin, dört şirket Tarım Bakanlığı ile 25 milyon dolarlık tek bir sözleşme kapsamında 'çeşitlilik, eşitlik ve kapsayıcılık' (DEI) eğitim ve değerlendirme hizmetleri sağlamış, ancak DOGE yanlışlıkla toplam 100 milyon dolar dört ayrı 25 milyon dolarlık sözleşme listelemiş.

Daha önce Ulusal Kamu Radyosu, yukarıda bahsedilen 8 milyon dolarlık ICE sözleşmesinin 2022'de başlamasından bu yana, ajansın bu sözleşmeyi toplam 3,5 milyon dolarlık iş için üç kez kullandığını tespit etmişti. Dolayısıyla sözleşmeyi şimdi iptal etmek sadece kalan parayı (yani henüz harcanmamış olan 4,5 milyon doları) kurtarabilir.

Buna ek olarak, NPR'ın federal hükümet ihale veri tabanı üzerinde yaptığı analize göre, 19 Şubat itibarıyla 'DOGE tarafından lanse edilen ve 6,5 milyar dolar tasarruf sağladığı iddia edilen sözleşmelerin yarısından biraz fazlası aslında feshedilmedi ya da kapatılmadı’.

Sonuç olarak NPR, DOGE'un 500'den biraz fazla sözleşmeden oluşan ilk listesindeki ‘tahmini tasarrufun 2 milyar dolara yaklaştığını’ ve bunun da DOGE'un o dönemde iddia ettiği 55 milyar doların çok küçük bir kısmı olduğunu tespit etti.

Bir hafta sonra, DOGE'un en yüksek rakamını 65 milyar dolara çıkarmasının ardından NPR, kuruluşun makbuzlarını federal sözleşme verileriyle tekrar eşleştirdi - ve ‘tasarrufların esasen değişmediğini [yaklaşık] 2.3 milyar dolar olduğunu’ buldu.

Birkaç milyardan ... 2 trilyon dolara..

DOGE'un kesintileri her altı haftada bir 19,8 milyar dolarlık mevcut (maddelendirilmiş) oranda devam ederse, Mart 2026'ya kadar toplamda sadece 172 milyar dolar olacak.

DOGE'un önümüzdeki aylarda Kongre'deki Cumhuriyetçilerden biraz yardım alması mümkün. Trump'ın tüm gündemini, uzlaşma olarak bilinen bir süreçle Senato'dan 51 oyla geçebilecek tek bir bütçe tasarısına sığdırmaya çalışan Temsilciler Meclisi'nin Cumhuriyetçiler grubu, geçtiğimiz günlerde çoğunluğu Medicaid ve yoksullukla mücadele programlarında olmak üzere 2 trilyon dolarlık kesinti içeren bir paketi kabul etti.

Bu, Trump'ın da desteklediği bir yaklaşım (her ne kadar Medicaid'i değiştirmeyeceğine dair söz vermiş olsa da).

Sorun şu ki Musk'ın son tarihi 2026 ve bu tasarruflar bir değil 10 yıla yayılacak. Temsilciler Meclisi tasarısı ayrıca Trump'ın 2017 vergi indirimlerinin uzatılmasını da içeriyor ki bu da önümüzdeki on yıl içinde devlet gelirlerini 4 trilyon dolar azaltacak ve herhangi bir tasarrufu telafi etmekten daha fazlasını sağlayacak.

Uzmanlar, Trump Yönetimi'nin yıllık federal bütçeden gerçekten trilyonlarca kesinti yapmak istiyorsa, ya kutsal savunma harcamalarının ve halk arasında popülerliğini koruyan sosyal güvenlik ağı programlarının içini boşaltmak zorunda kalacaklarını - başkanın zaten yasak ilan ettiği şeyler - ya da diğer her şeyi ortadan kaldıracaklarını söylüyorlar.

Şu ana kadar DOGE, savunma gibi federal bütçedeki en büyük sözleşme harcaması kaynaklarına neredeyse hiç dokunmadı, bunun yerine dış yardım, eğitim ve çeşitliliği, eşitliği ve kapsayıcılığı teşvik eden programlar gibi çok daha küçük yatırım alanlarına odaklanmayı tercih etti.

DOGE'un tasarruf hedeflerine ulaşması mümkün mü?

DOGE'un mevcut tasarruf oranı göz önüne alındığında, Mart 2026'ya kadar yalnızca 172 milyar dolar biriktirebileceği hesaplanıyor. Ancak Trump ve Cumhuriyetçilerin, Kongre'den geçirmeyi planladıkları yeni bütçe tasarısıyla, Medicaid ve yoksullukla mücadele programlarında büyük kesintiler yaparak 2 trilyon dolarlık tasarrufa ulaşmaya çalıştıkları biliniyor.

Ancak, uzmanlar bu tasarruf hedeflerine ulaşmanın pek olası olmadığını belirtiyor. Çünkü ABD bütçesindeki en büyük harcama kalemleri olan savunma ve sosyal güvenlik programlarına dokunulmadan, trilyonlarca dolarlık bir kesinti yapılması oldukça zor görünüyor. Şu ana kadar DOGE, ağırlıklı olarak dış yardım ve eğitim gibi daha küçük ölçekli programlara odaklanarak tasarruf sağlamaya çalıştı.

Elon Musk ve DOGE'un gelecek aylarda hedeflerini nasıl gerçekleştireceği büyük bir merak konusu olmaya devam ederken, uzmanlar, gerçek tasarruf miktarlarının açıklanan rakamlardan çok daha düşük olabileceğini vurguluyor.